Kalendarz polski XX w.

 

12 marca 1901 – W Krakowie odbyła się premiera Wesela Stanisława Wyspiańskiego.

 

6 kwietnia 1901 – Urodził się Marian Hemar (zm. 11 II 1972) – właśc. M. Hescheles. Poeta, komediopisarz, satyryk.

 

9 kwietnia 1901 – Urodził się Stanisław Wigura (zm. 11 IX 1932), konstruktor lotniczy, wraz z Franciszkiem Żwirką odbył lot dookoła Europy.

 

20 maja 1901 – We Wrześni (zabór pruski) polscy rodzice wystąpili w obronie swoich dzieci, które zostały pobite przez nauczycieli niemieckich. Była to kara za odmowę udziału w lekcjach religii prowadzonych w języku niemieckim.

 

3 sierpnia 1901 – W Zuzeli (łomżyńskie) urodził się Stefan Wyszyński, późniejszy Prymas Polski.

 

1 kwietnia 1902 – Urodził się pisarz Józef Mackiewicz (zm. 31 I 1985 r.) .

 

22 lipca 1902 – W Rzymie zmarł Kardynał Mieczysław Halka Ledóchowski, Prymas Polski. Urodzony w 1822 r. przez wiele lat pracował poza krajem i nie odczuwał szczególnej więzi z Polską. Dopiero zaostrzenie polityki germanizacyjnej Bismarcka napotkało na ostry sprzeciw arcybiskupa. 3 lutego 1874 r. aresztowany. W czasie odbywania kary papież Pius XI mianował go kardynałem. Po odbyciu kary wrócił do Rzymu (3 III 1876). Ogłosił protest przeciwko krzywdzie wyrządzonej Polsce przez Europę.

 

22 lutego 1903 – W Krakowie odbyła się prapremiera dramatu Stanisława Wyspiańskiego Wyzwolenie.

 

13 stycznia 1904 – CKR PPS zorganizował demonstrację na pl. Grzybowskim w Warszawie. Bojowcy pod wodzą Stefana Okrzei, otworzyli ogień do szarżującej policji.

 

29 czerwca 1904 – Parlament pruski uchwalił ustawę o kolonizacji prowincji wschodnich.

 

10 sierpnia 1904 – W Berlinie władze niemieckie ogłosiły ustawę, na mocy której – na terenach zamieszkałych głównie przez Polaków (prowincje wschodnie) – nie wolno było wznosić budynków mieszkalnych. Polski chłop z Podgradowic – Michał Drzymała – nie otrzymawszy zgody na budowę domu, zamieszkał w wozie.

 

28 stycznia 1905 – W odpowiedzi na petersburską "krwawą niedzielę", robotnicy Królestwa Polskiego zorganizowali strajk, do którego włączyła się młodzież studencka i gimnazjalna, żądając spolszczenia szkół wszystkich stopni. Główne hasła: obalenie caratu, ustanowienie konstytuanty albo sejmu w Warszawie, autonomia Polski. W starciach zginęło ponad 200 osób.

 

11 kwietnia 1905 – Komisja rządowa w Rosji postanowiła znieść cenzurę telegramów prywatnych.

 

22 czerwca 1905 – Wybuchło zbrojne powstanie proletariatu Łodzi. Trwało do 24 VI. W krwawo stłumionych walkach na barykadach zginęło około 300 osób, 1000 było rannych. Lenin uznał je za pierwsze zbrojne wystąpienie robotników w... Rosji.

 

23 czerwca 1905 – Na stokach warszawskiej cytadeli stracono Stefana Okrzeję, robotnika, członka PPS, schwytanego w czasie zamachu na cyrkuł.

 

24 kwietnia 1906 – Organizacja Bojowa PPS uwolniła dziesięciu więźniów Pawiaka.

 

15 maja 1905 – W Królestwie Polskim powołano Polską Macierz Szkolną, instytucję oświatową, której zadaniem było skoordynowanie i połączenie tajnie dotąd prowadzonych prac oświatowych. Jej osiągnięciem było prowadzenie 681 szkół powszechnych, kursów dla analfabetów i uniwersytetów ludowych. Skupiała 150 tys. członków i zorganizowała 900 kół.

 

7 września 1905 – Na stokach warszawskiej cytadeli został stracony Marcin Kasprzak (ur. 1860), działacz rewolucyjny, twórca "Drugiego Proletariatu". W 1893 roku oskarżony przez PPS o współpracę z caratem.

 

30 października 1905 – Ukazał się Manifest Październikowy cara Mikołaja II. Przyrzekał obywatelom przyznanie podstawowych swobód demokratycznych, amnestię dla więźniów politycznych. Zapewniał udział w wyborach wszystkim klasom społecznym. Obiecywał zwołanie Dumy Państwowej o funkcjach ustawodawczych.

 

26 grudnia 1905 – Centralny Komitet Robotniczy PPS wydał odezwę wzywającą do strajku powszechnego w miastach i tworzenia samorządu rewolucyjnego.

 

18 sierpnia 1906 – Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej dokonała zamachu na G. Skałona, generalnego gubernatora warszawskiego.

 

19 listopada 1906 – Na Zjeździe PPS w Wiedniu doszło do rozłamu na PPS-Lewicę i PPS-Frakcję Rewolucyjną (Piłsudski, Wasilewski i Walery Sławek).

 

4 maja 1907 – W Usti nad Łabą odbyła się prapremiera "Quo vadis" opery Feliksa Nowowiejskiego.

 

18 maja 1907 – W Przemyślu zmarł dr Henryk Jordan, profesor UJ. Był inicjatorem i twórcą Parku Miejskiego w Krakowie, noszącego do dzisiaj jego imię. Był to teren rekreacyjny dla młodzieży. Z jego fundacji pochodzą pomniki Lilli Wenedy i Grażyny na krakowskich plantach.

 

15 listopada 1907 – Zmarł św. Rafał Kalinowski. Ur. w 1835 r. w Wilnie. Gdy wybuchło powstanie styczniowe, objął stanowisko naczelnika litewskiego Wydziału Wojny. Aresztowany i skazany na karę śmierci zamienioną na dziesięć lat katorgi Powrócił w 1874 r. Trzy lata później wstąpił do zakonu karmelitów w klasztorze w Grazu. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1882 r. Papież Jan Paweł II ogłosił go błogosławionym (w 1983 r.), a osiem lat później świętym.

 

28 listopada 1907 – W Krakowie zmarł Stanisław Wyspiański (ur. 1869). Wybitny poeta i malarz.

 

30 września 1908 – W Krakowie zmarł Karol Estreicher (ur. 1827). Bibliotekarz, bibliograf, historyk literatury i teatru, publicysta. Syn wybitnego botanika, profesora i rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył studia prawnicze. Profesor Warszawskiej Szkoły Głównej, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej, którą kierował przez 36 lat. Dziełem jego życia jest opracowana bibliografia polska od czasów najdawniejszych do 1868 r. (26 tomów). Pracę nad bibliografią kontynuował jego syn Stanisław, który doprowadził ją do roku 1939.

 

8 lutego 1909 – W Tatrach pod Małym Kościelcem zginął zasypany lawiną wybitny polski kompozytor Mieczysław Karłowicz (ur. 1876).

 

8 kwietnia 1909 – W Kalifornii zmarła Helena Modrzejewska (prawdziwe nazwisko: Benda), największa polska aktorka; występowała w teatrach Krakowa, Warszawy, a następnie w Stanach Zjednoczonych.

 

18 maja 1910 – Zmarła wybitna pisarka Eliza Orzeszkowa. Jej twórczość była ściśle związana z tragicznymi losami bohaterów powstania styczniowego.

 

27 czerwca 1910 – Kongres Polonii Amerykańskiej zażądał przywrócenia Polsce wolności.

 

28 czerwca 1910 – Na skutek interwencji ambasady rosyjskiej z wystawy w Monachium usunięty został obraz Fabijańskiego Pogrom w Kijowie.

 

15 lipca 1910 – W Krakowie na placu Matejki został odsłonięty pomnik dla uczczenia zwycięstwa grunwaldzkiego. Fundatorem był znakomity pianista Ignacy Paderewski, a wykonawcą artysta rzeźbiarz Antoni Wiwulski. W czasie okupacji Niemcy wysadzili pomnik. Ponownie odbudowany powrócił na plac Matejki w 1976 r.

 

6 sierpnia 1910 – W czasie prowadzenia akcji ratunkowej w Tatrach zginął Klemens Bachleda (ur. 1848), góral z Zakopanego, król przewodników tatrzańskich przełomu XIX i XX w.

 

8 października 1910 – We Lwowie zmarła i pochowana została na cmentarzu Łyczakowskim poetka Maria Konopnicka, autorka Roty. Urodziła się 23 maja 1842 r. w Suwałkach.

 

22 maja 1911 – Ukazał się pierwszy dokument organizacyjny polskiego harcerstwa podpisany przez jego twórcę Andrzeja Małkowskiego.

 

3 marca 1912 – Uroczysty ingres ks. Adama Stefana Sapiehy na stolicę biskupią w Krakowie.

 

19 maja 1912 – Zmarł wybitny pisarz Bolesław Prus (Aleksander Głowacki). Autor m.in. "Faraona" i "Lalki".

 

10 listopada 1912 – W Galicji powołano Tymczasową Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, której celem było koordynowanie akcji niepodległościowych, a także utworzenie u boku Austrii polskich sił zbrojnych do walki z Rosją. Komendantem wojskowym mianowano J. Piłsudskiego.

 

13 lutego 1913 – W Warszawie zmarł Walery Przyborowski, uczestnik powstania styczniowego i jego kronikarz. Pisał powieści historyczne dla młodzieży, m.in. Bitwa pod Raszynem, Szwedzi w Warszawie.

 

1 lutego 1914 – Na Kongresie w Krakowie powołano do istnienia PSL-Piast z Jakubem Bojką i Wincentym Witosem na czele.

 

6 kwietnia 1914 – Zmarł Józef Chełmoński, wybitny malarz (ur. 7 XI 1849 r.).

 

6 lipca 1914 – Rząd austro-węgierski, rozpatrując sprawę zamachu w Sarajewie, uchwala warunki upokarzające i nie do przyjęcia dla Serbii.

 

2 sierpnia 1914 – Na rozkaz Komendanta Piłsudskiego z Krakowa wymaszerował pierwszy historyczny patrol kawalerzystów polskich. Siedmioma ułanami, którzy skierowali się do Kongresówki w celach wywiadowczych dowodził mjr Belina-Prażmowski.

 

3 sierpnia 1914 – Dwie polskie organizacje wojskowe: Strzelec i Drużyny Strzeleckie stają pod bronią do walki czynnej o sprawę polską w wojnie światowej. Komendant J. Piłsudski wprowadza ujednolicenie odznak wojskowych. Powstaje Kadrówka ze zjednoczonych pierwszych oddziałów obu organizacji w liczbie 163 strzelców.

–Zajęcie Częstochowy i Będzina przez wojska niemieckie. Kalisz zajęty w poprzednim dniu zostaje zbombardowany pod pretekstem napadu ludności na oddział niemiecki.

 

6 sierpnia 1914 – Wymarsz z krakowskiego parku Oleandry kadrowej kampanii Strzelców.

 

12 sierpnia 1914 – Wkroczenie 3. komp. Strzelców J. Piłsudskiego do Kielc w godzinach popołudniowych i zajęcie koszar, opuszczonych przez wojska rosyjskie.

 

14 sierpnia 1914 – Wielki książę Mikołaj Mikołajewicz wydał Manifest, który zawierał obietnicę zjednoczenia, po zakończeniu wojny, ziem polskich z trzech zaborów, pod berłem cara i nadania im pewnej autonomii. Manifest, niepodpisany przez cara, nie był dla Rosji wiążący.

 

16 sierpnia 1914 – Przedstawiciele stronnictw politycznych i posłowie do parlamentu austriackiego w sali magistratu krakowskiego, pod przewodnictwem dra Leo uchwalają powołanie jednej organizacji wojskowej pod nazwą Legionów i pod polską komendą, ale w łączności z naczelnym dowództwem armii austro-węgierskiej. Legiony brały udział w walkach z armią rosyjską. Rozwiązano je w sierpniu 1917 r., gdy większość żołnierzy odmówiła przysięgi na wierność obcemu monarsze. Część legionistów internowano, reszta weszła do Polskiej Siły Zbrojnej.

 

17 sierpnia 1914 – Ofensywa armii rosyjskiej na Prusy Wschodnie. Rosjanie docierają do rejonu Gołdap-Stołupiany.

 

20 sierpnia 1914 – Reorganizacja oddziałów strzeleckich Komendanta J. Piłsudskiego, które zostają przeformowane na I pułk Legionów Polskich. Dowódcą pułku jest J. Piłsudski, zastępcą K. Sosnkowski.

 

27 sierpnia 1914 – Porażka armii austriackiej w Małopolsce.

 

29 sierpnia 1914 – Rozbicie II armii gen. Samsonowa pod Tannenbergiem w Prusach Wschodnich. Gen. Hindenburg, nie dopuszczając do połączenia się Samsonowa z armią Rennenkampfa, uderza na 200-tysięczną armię, znosząc ją doszczętnie.

 

4 września 1914 – W Krakowie na Błoniach zaprzysiężono oddziały formującej się II Brygady Legionów. Przysięgę odbierał pierwszy dowódca Legionów z nominacji austriackiej, gen. Baczyński.

 

5 września 1914 – Złożenie przysięgi przez oddziały Józefa Piłsudskiego na wierność Austrii.

– Wręczenie sztandaru przez miasto Bayonne pierwszemu oddziałowi wojska polskiego we Francji.

 

20 września 1914 – W wyniku agitacji polityków Narodowej Demokracji, sformowany w Mszanie Dolnej Legion Wschodni odmawia złożenia przysięgi. Z 6500 ochotników tylko 800 składa przysięgę. Zostają oni wcieleni do 3. pp. leg.

 

22 października 1914 – Józef Piłsudski wystąpił z inicjatywą powołania w Królestwie Polskim (zabór rosyjski) organizacji konspiracyjno-niepodległościowej: Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Celem było odzyskanie niepodległości drogą walki zbrojnej. Komendantem POW został Tadeusz Żuliński.

 

15 listopada 1914 – Mianowanie Józefa Piłsudskiego brygadierem i przeformowanie jego pułku na I Brygadę.

 

19 grudnia 1914 – Władze austriackie powołały oficjalnie I Brygadę Legionów. Jej dowódcą został Józef Piłsudski. Brygada ruszyła na front w rejon Tarnowa.

 

22 grudnia 1914 – Bitwa I Brygady Legionów pod Łowczówkiem, gdzie nastąpiło złamanie frontu austriackiego przez Rosjan. Front został uratowany.

 

25 grudnia 1914 – W Warszawie utworzony został Komitet Narodowy Polski, reprezentant polskich kół prorosyjskich. Prezesem Komitetu Wykonawczego był Roman Dmowski. W sierpniu 1917 KNP stał się podstawą utworzonej w Moskwie prorosyjskiej Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego.

 

3 marca 1915 – Przybycie I Brygady Legionowej komendanta J. Piłsudskiego na front i zajęcie odcinka nad Nidą koło Pińczowa.

 

15 kwietnia 1915 – Naczelny Komitet Narodowy (NKN) rozpoczął działalność w Piotrkowie. Uzyskał prawo działania na obszarze okupowanym przez Austrię. W okupacji niemieckiej działalność NKN była zakazana. Departament Wojskowy pod kierunkiem płk Władysława Sikorskiego rozwija akcję werbunkową. I Brygada prowadzi własną działalność organizacyjną i werbunkową pod kierunkiem Komendanta J. Piłsudskiego.

 

9 maja 1915 – Polskie oddziały Bajończyków otworzyły bitwę pod Arras. Giną wszyscy dowódcy, oddziały zostają zdziesiątkowane.

 

10 maja 1915 – Bój II Brygady Legionów na Bukowinie.

 

11 maja 1915 – Koniec walk pozycyjnych I Brygady Legionów nad Nidą.

 

22 maja 1915 – Zlot Sokolstwa Polskiego Stanów Zjednoczonych w Chicago.

 

8 czerwca 1915 – Boje II Brygady Legionów nad Prutem.

 

13 czerwca 1915 – Historyczna szarża pod Rokitną. Na niezdobyte przez piechotę okopy rosyjskie ruszają ułani rtm. Dunin Wąsowicza. Wśród huraganowego ognia przebywają poczwórne linie okopów, otwierając drogę piechocie. W szarży ginie 15 ułanów i rtm. Dunin-Wąsowicz.

 

16 czerwca 1915 – Ostatni bój Bajończyków we Francji. Po wzięciu cmentarza w miasteczku Souchez kończą się dzieje pierwszej polskiej formacji utworzonej przy boku Francji. Straty w ludziach i sprzęcie powodują koniec istnienia oddziału.

 

20 czerwca 1915 – Odwrót Rosjan ze Lwowa.

 

4 sierpnia 1915 – Ewakuacja Warszawy przez wojska rosyjskie. O godz. 12 ostatnia sotnia kozaków przechodzi przez miasto na stronę Pragi.

 

7 sierpnia 1915 – Przyjazd Komendanta J. Piłsudskiego do Warszawy na naradę z przedstawicielami organizacji politycznych. Owacje młodzieży przed hotelem Victoria, gdzie się zatrzymał, powodują interwencję Niemców i przeniesienie się Komendanta do Otwocka. Nakazuje wstrzymać werbunek do Legionów, rozwinąć działalność POW.

 

23 sierpnia 1915 – Utworzenie generał-gubernatorstwa warszawskiego z Beselerem jako generał-gubernatorem.

 

3 września 1915 – Podział Królestwa Polskiego na dwie okupacje: niemiecką i austriacką.

 

4 września 1915 – W Kongresówce, gen. Besseler, zdobywca Antwerpii i Modlina, obejmuje władzę na obszarze okupacji niemieckiej.

 

12 września 1915 – Ofensywa gen. Iwanowa na froncie karpackim. Rosjanie rozpoczynają działania zaczepne na Galicję Wschodnią.

 

4 listopada 1915 – Najkrwawszy okres bojów Legionów na froncie wołyńskim, toczonych do 6 listopada, Największe straty Legiony poniosły przy zdobywaniu wzgórza, nazwanego później przez Niemców Polską Górą.

 

15 listopada 1915 – Otwarta została Politechnika Warszawska z Wydziałami: Architektury, Budowy Maszyn i Elektrotechniczny, Chemiczny, Inżynierii Budowlanej i Inżynierii Rolnej. Naukę rozpoczęło 615 studentów. W roku 1939 liczyła 4673 studentów i 63 profesorów.

– W Warszawie rozpoczął działalność Uniwersytet.

 

5 grudnia 1915 – W Warszawie powstało Polskie Stronnictwo Ludowe "Wyzwolenie" – partia reprezentująca na terenach byłego Królestwa Polskiego lewicę ruchu ludowego.

 

14 grudnia 1915 – Podział zdobytych i okupowanych terytoriów byłego zaboru rosyjskiego między Austrię i Niemcy. Tereny północne Królestwa podległy zarządom wojskowym Niemiec, południowe – Austrii. Linia podziału stanowiła zamkniętą granicę dla wolnego ruchu cywilnego.

 

15 kwietnia 1916 – Minister spraw wewnętrznych Rosji uchylił zakaz śpiewania polskich hymnów: Jeszcze Polska nie zginęła, Boże coś Polskę i chorału Z dymem pożarów.

3 maja 1916 – Pierwsze po 125 latach niewoli uroczyste obchody święta narodowego w byłym zaborze rosyjskim. Sejm uchwala ten dzień świętem narodowym.

 

10 czerwca 1916 – Działacze litewscy wystosowali do władz niemieckich memoriał zawiadamiający o chęci utworzenia samodzielnej Litwy bez jakiegokolwiek związku z Polską.

 

27 czerwca 1916 – Generalny gubernator Beseler wydał zarządzenie o przymusowym oddaniu do 15 X wszystkich wyrobów i przedmiotów metalowych: klamek, łańcuchów, szyldów, ogrodzeń, numerów domów, kranów, rur, rynien. Uchylenie się zagrożone było karą roku więzienia i 5000 marek grzywny.

 

2 lipca 1916 – Wycofanie Brygady Strzelców Polskich spod Baranowicz. Była to decyzja Brusiłowa, który bał się, że Brygada może nawiązać kontakt z Legionami Piłsudskiego.

 

3 lipca 1916 – Tymczasowa Rada Stanu zgłosiła okupantom wniosek o konieczności ustalenia i organizacji najwyższych władz państwa.

 

4 lipca 1916 – Najkrwawszy bój I Brygady pod Polską Górą (Kostiuchnówką). Legioniści wytrzymują nieprzerwany atak wojsk rosyjskich. Od tego dnia Niemcy zdradzają zainteresowanie utworzeniem wojska polskiego.

 

7 lipca 1916 – Rada Pułkowników złożyła do c.k. Komendy Legionów i "enkaemu" memoriał, w którym żądała usunięcia austriackich oficerów z Legionów, powstania rządu polskiego oraz włączenia Legionów do walki o niepodległość Polski.

 

23 lipca 1916 – Złożenie memoriału rządowi Rzeszy Niemieckiej przez gen. gub. Beselera w sprawie utworzenia państwa polskiego i sformowania wojska pod zwierzchnictwem niemieckim (bez udziału Austrii).

 

24 lipca 1916 – Posiedzenie zwołanej po raz pierwszy Rady Miejskiej w Warszawie. Ks. Lubomirski i rektor Brudziński w przemówieniach żądają utworzenia Niepodległego Państwa Polskiego.

 

29 lipca 1916 – Wniesienie podania J. Piłsudskiego o dymisję z Legionów wobec zlekceważenia memoriału Rady Pułkowników w sprawie uznania Legionów za kadrę wojska polskiego oraz usunięcia z dowództwa austriackich oficerów.

 

6 sierpnia 1916 – Pierwsze odznaczenie legionistów orderem "za wierną służbę" w drugą rocznicę Kadrówki. Komendant Piłsudski przed opuszczeniem Legionów dekoruje osobiście zasłużonych żołnierzy.

 

20 października 1916 – Przeformowanie Legionów Polskich przez Austrię na Polski Korpus Posiłkowy (2 dywizje).

 

11 sierpnia 1916 – Rządy państw centralnych zapowiadają powstanie samoistnego Królestwa Polskiego. Do czasu zawarcia pokoju będzie ono pod zarządem oddzielnym obu okupacji. Pełna budowa państwa nastąpić może dopiero po wojnie. Oba mocarstwa nic z posiadanych polskich terytoriów rozbiorowych nie stracą.

 

7 października 1916 – Po dwuletnich walkach i bojach skończyła się epopeja legionowa. Pułki zostają wycofane do Baranowicz. W związku z podjętymi przez państwa centralne przygotowaniami do ogłoszenia Królestwa Polskiego, Legiony stać się mają kadrą wojska wskrzeszonego Państwa Polskiego.

 

1 listopada 1916 – Z połączenia czterech organizacji skautowych, działających od 1911 r. w Królestwie Polskim, powstał Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP).

 

4 listopada 1916 – Zapowiedź cesarza Franciszka Józefa nadania autonomii Galicji w granicach Austro-Węgier. Była to odpowiedź na postanowienie wskrzeszenia Polski tylko z terenów zaboru rosyjskiego.

 

5 listopada 1916 – Cesarze Niemiec i Austrii Wilhelm II i Franciszek Józef I wydali manifest proklamujący utworzenie, w oparciu o oba mocarstwa, Królestwa Polskiego. Był to pierwszy akt w czasie wojny o znaczeniu międzynarodowym. Królestwo miało być samodzielne z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem.

 

15 listopada 1916 – W Vevey (Szwajcaria) zmarł Henryk Sienkiewicz (ur. 1846 r.). W 1924 r. jego prochy sprowadzono do Warszawy i umieszczono w podziemiach Katedry św. Jana.

 

6 grudnia 1916 – Gubernatorowie warszawski i lubelski powołali Tymczasową Radę Stanu z siedzibą w Warszawie, namiastkę przedstawicielstwa polskiego.

 

25 grudnia 1916 – W Krakowie, w założonym przez siebie przytułku dla mężczyzn, zmarł Brat Albert (Adam Chmielowski). Urodził się 20 sierpnia 1845 r. w Igołomi k. Krakowa. Jako 17-letni młodzieniec brał udział w Powstaniu Styczniowym. Został ciężko ranny (utracił nogę). Po odzyskaniu zdrowia ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Monachium. Karierę artysty malarza przerwał, obierając drogę św. Franciszka służenia nędzarzom, których zbierał na ulicach Krakowa.

– Protestując przeciw proklamacji państw centralnych, proponującej utworzenie państwa polskiego panowaniu rosyjskiemu wydartego, cesarz Rosji Mikołaj II zapowiedział utworzenie wolnej Polski z wszystkich trzech jej rozdzielonych terytoriów.

 

14 stycznia 1917 – Powołanie Tymczasowej Rady Stanu pełniącej funkcję rządu Polski, złożonej z 25 członków i dwóch komisarzy (Austria, Niemcy). Zadaniem było m.in. opracowanie projektu uporządkowania administracji.

 

26 lutego 1917 – Uruchomienie pierwszych w Polsce kursów lotniczych początkujących pracę Polaków w lotnictwie. Przy kursach powstaje Polskie Towarzystwo Żeglugi Napowietrznej, następnie przekształcone w Ligę Obrony Powietrznej Państwa (LOPP).

 

10 kwietnia 1917 – Cesarz Austro-Węgier przekazał Legiony wojsku polskiemu, zwanemu Polską Siłą Zbrojną (Polnische Wehrmacht).

 

27 maja 1917 – Organizowanie kadr wojska polskiego w Stanach Zjednoczonych.

 

3 czerwca 1917 – W Wersalu mocarstwa Ententy proklamowały zjednoczoną i niepodległą Polskę, zgodnie z paragrafem 13 warunków Wilsona.

 

4 czerwca 1917 – Dekretem prezydenta Republiki Francuskiej sformowana została na czas wojny autonomiczna armia polska pod dowództwem francuskim.

 

14 czerwca 1917 – Otwarcie Ogólnego Zjazdu Wojskowego Polaków w Piotrogrodzie. W zjeździe wzięło udział 384 delegatów. Honorowym prezesem zjazdu wybrano Komendanta Józefa Piłsudskiego. Odczytany list Kiereńskiego, który wzywa do wypełnienia obowiązków względem Polski przez wzmocnienie armii rosyjskiej, wywołał ogromne niezadowolenie.

 

19 czerwca 1917 – W Piotrogrodzie Polacy-żołnierze z armii carskiej postanowili utworzyć na terenie Rosji Narodowe Wojsko Polskie.

 

21 czerwca 1917 – Kiereński wycofuje się z tworzenia wojska polskiego na Wschodzie. Misję tworzenia wojska otrzymuje gen. Dowbór-Myśnicki.

 

25 czerwca 1917 – W obozie Sille de Guillaume rozpoczęło się formowanie pierwszego pułku armii polskiej we Francji. Do jej szeregów wstępują najliczniej Polacy-jeńcy armii niemieckiej, ale też Polacy z całego świata.

 

9 lipca 1917 – Tymczasowa Rada Stanu, chcąc wzmocnić swoją władzę, postanowiła zaprzysiąc Legiony. Uroczystość na stokach warszawskiej Cytadeli, nie odbyła się z powodu negatywnego stanowiska legionistów do przysięgania wiernego braterstwa broni z Niemcami i Austrią. Przysięgi odmówiły I i III Brygada, składała ją II Brygada.

 

10 lipca 1917 – Legioniści z terenów okupowanych przez Niemców, którzy odmówili złożenia przysięgi, zostają internowani w obozie jenieckim w Szczypiornie. Oficerowie w obozie w Beniaminowie. Urodzeni na terenie zaboru austriackiego zostają oddani Austrii, która tworzy z Polaków nową formację wojskową – Polski Korpus Posiłkowy.

 

26 lipca 1917 – Rozkaz Polskiego Komitetu Wykonawczego, powołanego do życia na zjeździe w Piotrogrodzie, wzywający wszystkich Polaków armii rosyjskiej do tworzenia odrębnych polskich oddziałów. Gen. Dowbór-Muśnicki mianowany dowódcą formującego się I Korpusu Wojsk Polskich na Wschodzie.

 

28 lipca 1917 – Polski Wojskowy Komitet Wykonawczy, utworzony po zjeździe w Piotrogrodzie, oraz Zarząd Centralny Związku Wojskowych Polaków, powstały jako centralne instytucje organizacji wojskowych z różnych frontów, łączą się, tworząc nową władzę pod nazwą: Naczelny Polski Komitet Wojskowy (skrót – Naczpol).

 

15 sierpnia 1917 – W Lozannie utworzony został Polski Komitet Narodowy pod przewodnictwem Romana Dmowskiego. Urzędował w Paryżu. Uznany przez rządy Francji, Anglii, Włoch i USA za oficjalną reprezentację Polski. Sprawował kierownictwo polityczne nad Armią Polską we Francji. Działał do 15 sierpnia 1919 r.

 

26 sierpnia 1917 – Do dymisji podała się Tymczasowa Rada Stanu, powołana przez generał-gubernatorów warszawskiego i lubelskiego. Była namiastką przedstawicielstwa polskiego. Składała się z 25 członków. Na jej czele stał W. Niemojowski.

 

12 września 1917 – Decyzją cesarzy Niemiec i Austrii powołano Radę Regencyjną. Sprawować miała najwyższą władzę aż do powołania króla Polski lub regenta, wyznaczyć rząd i zwołać Radę Stanu.

 

20 września 1917 – Dzięki zabiegom dyplomatycznym Romana Dmowskiego, utworzony przez niego w Paryżu Polski Komitet Narodowy został uznany przez rządy Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch za reprezentację przyszłej niepodległej Polski.

 

17 października 1917 – Najwyższą władzę w proklamowanym przez okupantów Królestwie Polskim, obejmują trzej regenci: ks. arcybiskup Aleksander Kakowski, Józef Ostrowski, Zdzisław Lubomirski. Oficjalne przekazanie władzy następuje na Zamku Królewskim z rąk gubernatora Beselera. Rada Regencyjna wydaje odezwę do narodu o objęciu władzy dla "dobra powszechnego, ugruntowania potęgi, niepodległości, sławy, wolności i szczęścia Ojczyzny Polskiej, dla zachowania spokoju i zgody między obywatelami kraju".

 

8 stycznia 1918 – Prezydent Thomas Woodrow Wilson przedstawił w orędziu do Senatu USA zasady przyszłego pokoju. Po raz drugi (pierwszy raz w październiku 1917) padła propozycja utworzenia wolnej, zjednoczonej Polski.

 

9 lutego 1918 – W Brześciu nad Bugiem podpisany został traktat pokojowy między Ukraińską Republiką Ludową a Niemcami, Austro-Węgrami, Bułgarią i Turcją. Granice Ukrainy ustalono na linii Biłgoraj, Szczebrzeszyn, Krasnystaw, Radzyń, Międzyrzec, Mielnik, Kamieniec Litewski, Prużana. Miał nastąpić podział Galicji, znajdującej się pod zaborem austriackim, między Austrię i Ukrainę. Rada Regencyjna odmówiła zaakceptowania traktatu.

 

3 marca 1918 – W Brześciu Litewskim zawarty został tzw. pokój brzeski między państwami centralnymi (Niemcy, Austro-Węgry, Turcja i Bułgaria), a Rosją Radziecką. W obliczu groźby ofensywy niemieckiej Rosja oddała część terytorium (Finlandia, Łotwa, Litwa, Estonia i Białoruś) i zapłacić musiała wielką kontrybucję; anulowała ten pokój 13 XI 1918 r.

– Przybycie po 40 dniach marszu szwadronu rtm. Plisowskiego z Odessy do Bobrujska. Przebył 1600 km przy 30 st. mrozu, wśród ciągłych walk z bolszewikami.

 

4 marca 1918 – Deklaracja Naczelnej Rady Polskiej Siły Zbrojnej na Wschodzie (Kijów) w sprawie podporządkowania się władzy i rozkazom regentów w Warszawie.

 

8 marca 1918 – Objęcie przez Radę Regencyjną zwierzchnictwa nad I Korpusem i wszystkimi oddziałami wojsk polskich na Wschodzie.

 

24 marca 1918 – W Paryżu zmarł malarz Władysław Ślewiński (ur. 1854), uczeń Gersona. Zaprzyjaźniony z Gaugainem, którego poznał w Paryżu (1890).

 

9 kwietnia 1918 – Zmarł poeta i dramaturg Lucjan Rydel (ur. 17 V 1870).

 

11 maja 1918 – Bitwa pod Kaniowem. Wobec braku rezerw dowództwo polskie kapituluje. Niemcy nie dotrzymują warunków układu: aresztują rozbrojonych. Gen. Haller uchodzi do Kijowa, skąd przez Murmań do Francji.

 

28 maja 1918 – Koło Polskie parlamentu austriackiego, korzystając z wizyty cesarza Karola, uchwala: Zjednoczenie Polski Niezależnej z własnym dostępem do morza.

 

30 maja 1918 – Politycy czescy i słowaccy podpisują w Pittsburgu umowę o utworzeniu wspólnego państwa.

 

3 czerwca 1918 – Premierzy Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch ogłosili we wspólnej deklaracji, że warunkiem pokoju w Europie jest wolna Polska posiadająca dostęp do morza.

 

10 czerwca 1918 – Rozformowanie III Korpusu WP na Wschodzie. Zdemobilizowanych zostaje 3 000 żołnierzy i 200 oficerów.

 

15 czerwca 1918 – Gen. J. Haller podpisuje w Moskwie umowę o pomocy, ekwipowaniu i transporcie wojsk polskich na Murmań.

 

22 czerwca 1918 – Pierwsze posiedzenie Rady Stanu zwołanej przez Rząd Regencyjny.

 

1 lipca 1918 – Generał Haller rozpoczyna formowanie oddziałów polskich.

 

3 lipca 1918 – Wyjazd gen. Hallera z Rosji do Paryża.

 

18 lipca 1918 – Zamordowanie cara Mikołaja II wraz z rodziną i osobami dworu w Jekaterynburgu przez komisarzy bolszewickich z Jurowskim na czele.

 

26 lipca 1918 – Rozkaz Lwa Trockiego o rozstrzeliwaniu bez sądu każdego Polaka przekradającego się na Murmań. Trocki pod wpływem ambasadora niemieckiego anuluje ważność dokumentów ambasady francuskiej, wydawanych żołnierzom Polakom udającym się na Murmań.

 

27 sierpnia 1918 – Niemcy zawierają z Sowietami tajną umowę, zastrzegając sobie, za pomoc w walce z białogwardzistami, pozostawienie wolnej ręki w stosunku do terytoriów zajętych w czasie wojny światowej na Wschodzie.

 

29 sierpnia 1918 – Rada Komisarzy Ludowych Rosji wydała dekret dotyczący Polski, który głosił: Wszystkie układy i akta zawarte przez rząd b. Cesarstwa... dotyczące rozbiorów Polski zostają ze względu na ich sprzeczność z zasadą samookreślenia narodów i rewolucyjnym poczuciem prawnym narodu rosyjskiego, który uznał niezaprzeczalne prawo narodu polskiego do niepodległości i jedności, zniesione niniejszym w sposób nieodwołalny.

– W trzynastym punkcie orędzia Wilsona wysunięty został postulat niepodległości Polski.

 

2 września 1918 – Początek rozbrajania okupantów przez POW i inne organizacje o charakterze wojskowym na terenie Lubelszczyzny, Kieleckiego, Radomskiego i Zagłębia Dąbrowskiego.

 

5 września 1918 – Rada Komisarzy Ludowych wydała dekret unieważniający wszelkie traktaty zawarte przez carat z Austrią i Prusami. Paragraf 3 dotyczący Polski znosił ważność rozbiorów.

 

12 września 1918 – Uderzeniem na Thiacourt gen. Foch zadaje ciężką porażkę Niemcom. W bojach uczestniczą wszyscy koalicjanci. Amerykanie biorą udział w walkach po raz pierwszy.

 

28 września 1918 – Umowa Polskiego Komitetu Narodowego z rządem francuskim w sprawie formującej się armii polskiej we Francji pod wojskowym zwierzchnictwem Francuzów. Komitet Narodowy ma decydować o osobie wodza armii.

 

4 października 1918 – Gen. Józef Haller został mianowany naczelnym wodzem Armii Polskiej we Francji. Nominację wręczył Roman Dmowski, przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu. Po kapitulacji Niemiec, "Błękitna Armia", zwana tak od koloru mundurów, brała udział w wojnie z bolszewikami.

– Książę Maksymilian oficjalnie zadeklarował w parlamencie niemieckim zgodę na 14 warunków pokojowych prezydenta Wilsona.

 

12 października 1918 – Dekret Rady Regencyjnej o zmianie przysięgi w szeregach Polskiej Siły Zbrojnej (Wehrmacht). Dekret podaje tekst przysięgi z pominięciem "sprzymierzeńców" i wzywa Komisję Wojskową do zaprzysiężenia wojska Radzie Regencyjnej, jako zwierzchniej władzy.

 

15 października 1918 – Deklaracja polskich posłów parlamentu austro-węgierskiego, że uważają się za obywateli Niepodległego Państwa Polskiego.

 

20 października 1918 – Rada Regencyjna przejęła z rąk niemieckich zwierzchnictwo nad wojskami polskimi rozmieszczonymi na obszarach okupacji niemieckiej. We Lwowie proklamowano Zachodnio-Ukraińską Republikę Ludową.

 

25 października 1918 – Ogłoszenie przez regencyjny Rząd Józefa Świeżyńskiego ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i mianowanie szefem sztabu gen. Tadeusza Rozwadowskiego. Decyzję powzięto bez porozumienia z władzami okupacyjnymi i z naczelnym wodzem polskich sił zbrojnych gen. Beselerem.

 

28 października 1918 – Raport płk. Wł. Sikorskiego o niepewnej sytuacji Lwowa. Miasto nie ma w tym czasie żadnej siły zbrojnej, znajdują się tylko organizacje wojskowe: POW z por. de Laveaux, legioniści I Brygady, organizacja "Wolność" (oficerowie armii austriackiej), polskie kadry wojskowe kpt. Mączyńskiego i grupa oficerów II Brygady.

– Wypędzenie żandarmów węgierskich z terenu Spisza i Orawy przez ludność góralską.

– Polska Komisja Likwidacyjna powołana w Krakowie m.in. przez I. Daszyńskiego, J. Moraczewskiego i W. Witosa stwierdziła, że ziemie niegdyś polskie, znajdujące się w monarchii austro-węgierskiej muszą wrócić do Polski. – Ogłoszenie przez "Narodni Vybor" w Pradze czeskiej "wejścia w życie państwa czeskiego" i obalenia rządów austriackich na terenie Czech.

 

30 października 1918 – Przejęcie przez Polską Komisję Likwidacyjną w Krakowie od przedstawicieli Austrii władzy nad Małopolską Zachodnią.

– Proklamowanie przynależności Księstwa Cieszyńskiego do Polski.

 

1 listopada 1918 – W porozumieniu z władzami austriackimi o godz. 4 rano Ukraińcy wkroczyli do Lwowa. Po zajęciu stacji radiowej kapitan Kopeć powiadomił całą Polskę o zamachu Ukraińców i postanowieniu obrony. Do obrony stanęła również ludność miasta. Szczególnym bohaterstwem odznaczyła się młodzież – lwowskie orlęta. Ukraińcy zajęli całą wschodnią Galicję aż po San.

 

5 listopada 1918 – Proklamowanie przez Zgromadzenie Narodowe w Jabłonce na Orawie przynależności państwowej górali z Orawy i Spisza do Polski.

– Układ z Czechami o podziale Śląska Cieszyńskiego według zasad etnograficznych.

 

6 listopada 1918 – W Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim jako premierem i płk Edwardem Rydzem-Śmigłym jako ministrem wojny.

 

9 listopada 1918 – Rozbrajanie Niemców w Warszawie i na obszarach okupacji niemieckiej.

 

10 listopada 1918 – O godzinie 7.30 przyjechał do Warszawy zwolniony z więzienia w Magdeburgu Józef Piłsudski. Na dworcu powitał go książę Zdzisław Lubomirski.

– Odbicie Przemyśla z rąk Ukraińców.

 

11 listopada 1918 – Przekazanie przez Radę Regencyjną naczelnego dowództwa nad tworzącą się armią polską brygadierowi J. Piłsudskiemu. Dzień ten stał się świętem narodowym Polski, jako data odrodzenia Rzeczypospolitej.

 

12 listopada 1918 – W hotelu "Bazar" w Poznaniu powstała Tymczasowa Naczelna Rada Ludowa Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Główne jej zadanie to przyłączenie ziem byłego zaboru pruskiego do odrodzonej Polski.

– Rozpoczął działalność Katolicki Uniwersytet w Lublinie. Inicjatorem założenia i pierwszym rektorem był ks. prof. Idzi Radziszewski.

 

14 listopada 1918 – Rozwiązanie Rady Regencyjnej, która przekazała całą władzę wojskową i cywilną J. Piłsudskiemu. Tworzenie rządu powierzono Ignacemu Daszyńskiemu.

 

16 listopada 1918 – Józef Piłsudski telegramem wysłanym do państw Ententy, neutralnych i Republiki Niemieckiej poinformował o powstaniu państwa polskiego.

 

17 listopada 1918 – Powołanie pierwszego Rządu Niepodległej Polski przez Naczelnika Państwa. Wobec niemożności utworzenia gabinetu przez Ignacego Daszyńskiego J. Piłsudski powierzył tworzenie rządu Jędrzejowi Moraczewskiemu.

 

19 listopada 1918 – Ustąpienie ostatnich oddziałów niemieckich z Cytadeli w Warszawie, w myśl porozumienia z władzami polskimi.

 

22 listopada 1918 – Dekret Naczelnika Państwa o głównych zasadach ustroju państwowego w Polsce. Dekret wypełnia brak ustaw i prawnych zasad rządzenia we wskrzeszonym państwie.

– Oswobodzenie Lwowa. O godz. 8 rano miasto przeszło w ręce polskie po 22 dniach walk.

 

30 listopada 1918 – Decyzja Anglii i Francji o dopuszczeniu polskiego przedstawicielstwa na Kongres Pokojowy podczas rozpatrywania spraw polskich.

 

3 grudnia 1918 – Sejm dzielnicowy w Poznaniu, przy udziale 1200 delegatów z Pomorza, Śląska, Prus Wschodnich i Mazur zatwierdził Naczelną Radę Ludową, jako władzę dla Wielkopolski, powierzając jej kierownictwo na terenie zaboru pruskiego. Jednym z czołowych działaczy był W. Korfanty.

 

8 grudnia 1918 – Formalne powołanie polskiej marynarki wojennej (faktycznie 1919-1920). Składała się z floty, oddziałów lądowych i lotnictwa morskiego.

 

9 grudnia 1918 – W Lublinie otwarto Katolicki Uniwersytet Lubelski (KUL).

 

16 grudnia 1918 – Na zjeździe połączeniowym SDKPiL i PPS-Lewicy powołana została Komunistyczna Partia Polski (do 1925 r. nosiła nazwę Komunistyczna Partia Robotnicza Polski). Była sekcją Międzynarodówki Komunistycznej. Od stycznia 1919 nielegalna.

 

26 grudnia 1918 – Pomimo sprzeciwu niemieckich władz centralnych o godz. 21 do Poznania przybył Ignacy Paderewski, witany spontanicznym entuzjazmem ludności.

 

27 grudnia 1918 – W Poznaniu rozpoczęło się powstanie wielkopolskie dla uwolnienia Wielkopolski i Pomorza spod władzy zaborczej. Do połowy stycznia 1919 r. powstańcy wyzwolili niemal całą Wielkopolskę. Powstaniem kierował Komisariat Naczelnej Rady Ludowej (W. Korfanty, ksiądz St. Adamski i A. Poszwiński).

 

5 stycznia 1919 – Zamach stanu, zorganizowany przez E. Sapiehę, L. Czerniewskiego, T. Dymowskiego i płk. Januszajtisa. Aresztowano ministrów rządu Moraczewskiego. Zamach zlikwidował gen. Szeptycki. Z polecenia Naczelnika Państwa udał się do Krakowa, wzywając I. Paderewskiego do powrotu do Warszawy.

 

8 stycznia 1919 – Nota Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu do Koalicji i Berlina o przejęciu władzy w dawnym zaborze pruskim.

 

18 stycznia 1919 – W Wersalu rozpoczęła się konferencja pokojowa. Polskę reprezentowali: Ignacy Paderewski i Roman Dmowski. W konferencji wzięło udział 72 przedstawicieli krajów świata. Przewodniczył Clemenceau.

 

7 lutego 1919 – Wydany został dekret o powszechnym obowiązku szkolnym.

 

8 lutego 1919 – Wydany został dekret wprowadzający w całej Polsce jednolite miary metryczne.

 

10 lutego 1919 – Pierwsze od 1830 r. posiedzenie Sejmu Ustawodawczego odrodzonej Rzeczypospolitej w Warszawie. Otworzył je Naczełnik Państwa, Józef Piłsudski. Obecny był m.in. nuncjusz apostolski Achilles Ratti (późniejszy papież Pius XI).

 

14 lutego 1919 – Zgon znakomitego pisarza Wiktora Gomulickiego (ur. 1848), znawcy i niezrównanego odtwórcy dziejów starej Warszawy.

 

16 lutego 1919 – Opanowanie przez polską kawalerię stacji Maniewicze na linii Kowel-Sarny rozpoczęło regularne walki wojsk polskich z Armią Czerwoną.

– Zakończenie powstania wielkopolskiego (wybuchło 27 XII 1918) i zawarcie rozejmu w Trewirze, na mocy którego ustalono tymczasową linię demarkacyjną. Powstanie przyczyniło się do ustalenia korzystniejszego przebiegu zachodnich granic Polski.

– Wręczenie warunków rozejmowych niemieckiemu sekretarzowi stanu Erzbergerowi przez marsz. Focha. Warunki zawierały również punkt zakazujący prowadzenia jakiejkolwiek akcji zaczepnej przeciw Polsce.

 

20 lutego 1919 – Uchwalenie przez Sejm Małej Konstytucji, jako tymczasowej ustawy o organizacji władz zwierzchnich i podziału władzy między Naczelnikiem Państwa, Sejmem i Rządem.

 

23 lutego 1919 – Oficjalne uznanie przez Republikę Francuską suwerenności i niepodległości Polski, a rządów państwa za legalne.

 

25 lutego 1919  – Wkroczenie wojsk polskich do Cieszyna.

– Uznanie Polski przez Anglię de iure.

 

1 marca 1919 – Otwarcie dla użytku publicznego Pocztowej Kasy Oszczędności.

 

3 marca 1919 – Ofensywa Ukraińców na Lwów i przyłączenie się do działań przeciw Polsce armii atamana Petlury, wypartej przez bolszewików z Ukrainy południowej.

 

7 marca 1919 – Bohaterska śmierć płk. Leopolda Lisa-Kuli (Jeleńskiego) w walkach z Ukraińcami pod Torczynem, b. naczelnego komendanta POW na Ukrainie i Białorusi.

 

9 marca 1919 – Przybycie premiera I. Paderewskiego do Paryża. Na posiedzeniu Rady Czterech (Wilson, Clemenceau, Lloyd George i Orlando) premier Paderewski uzyskuje decyzję następującą: Gdańsk ma być wolnym miastem pod zwierzchnictwem Polski, w Prusach i na Mazurach plebiscyt. W sprawie granic wschodnich Rada orzeka: zdobywajcie, co jest waszą własnością.

 

30 marca 1919 – Achilles Ratti, późniejszy papież Pius XI, został pierwszym nuncjuszem apostolskim w odrodzonej Polsce. Do Warszawy przybył pod koniec 1918 r., jako wizytator apostolski.

 

17 kwietnia 1919 – Generalna ofensywa dowódcy frontu małopolskiego gen. Iwaszkiewicza na Ukraińców oblegających Lwów. Oddziały pułku wielkopolskiego, gen. Konarzewskiego, pierwsze wkraczają do oswobodzonego miasta.

 

19 kwietnia 1919 – Do Wilna wkracza Brygada Jazdy płk. Prażmowskiego. Ułani Zaniemeńscy zajmują dworzec i wysyłają pociąg po zdążające do Wilna pułki legionowe. Wilno po ponad trzech miesiącach panowania bolszewików powraca do Polski.

 

4 maja 1919 – Wojska polskie zajęły Pińsk. Bolszewicy cofają się na Mińsk Litewski.

 

7 maja 1919 – W Paryżu wręczono Niemcom ujęte w 100 paragrafach warunki zawarcia pokoju, w obecności 15 przedstawicieli państw zwycięskich. Polska ma mieć uznane granice z 1772 roku. Niemcy muszą m.in. oddać Alzację i Lotaryngię i zapłacić 125 miliardów franków wojennego odszkodowania.

 

12 maja 1919 – Państwa Ententy ustaliły zwrot Polsce terenów zagrabionych w czasie rozbiorów.

 

15 maja 1919 – Generalna ofensywa polska na froncie ukraińskim.

 

25 maja 1919 – Do Polski powróciła 4. Dywizja gen. Żeligowskiego.

 

30 maja 1919 – Wszyscy oficerowie armii polskiej otrzymują jednolite dystynkcje na kołnierzach mundurów.

 

4 czerwca 1919 – W Wielkopolsce, na wypadek niepodpisania przez Niemcy, wydano rozkaz o formowaniu Obrony Krajowej.

 

9 czerwca 1919 – Naczelnik Państwa wydaje rozkaz o zjednoczeniu wszystkich polskich formacji.

 

10 czerwca 1919 – Mianowanie msr. Rattiego nuncjuszem apostolskim w Polsce.

 

21 czerwca 1919 – Badania Komisji Koalicyjnej okrucieństw ukraińskich w Złoczowie. Na ekshumowanych zwłokach ujawniono bestialski sposób znęcania się (wyłupywanie oczu, zdzieranie pasów z ciała, obcinanie kończyn).

 

22 czerwca 1919 – Powrót do kraju 4. Dywizji gen. Żeligowskiego.

 

6 lipca 1919 – Podpisanie układu rządu polskiego z mocarstwami Ententy w Paryżu w sprawie objęcia przez nasz kraj terenów dawnej Rosji i Niemiec.

 

10 lipca 1919 – Sejm uchwalił ustawę o reformie rolnej.

 

17 lipca 1919 – Armia gen. Iwaszkiewicza uwalnia Małopolskę Wschodnią. Ukraińcy cofają się w stronę Kamieńca Podolskiego.

 

28 lipca 1919 – Zatwierdzenie przez Radę Najwyższą linii demarkacyjnej Focha jako obowiązującej tymczasowej granicy między Litwą i Polską.

 

1 sierpnia 1919 – Uchwalenie przez Sejm ustawy o wskrzeszeniu orderu Virtuti Militari oraz o godłach i barwach RP.

 

2 sierpnia 1919 – Uchwalenie przez Sejm ustawy o ujednoliceniu armii polskiej.

 

12 sierpnia 1919 – Pierwsze obchody święta żołnierza w Polsce. W uroczystości biorą udział najwyżsi dostojnicy świata.

 

16 sierpnia 1919 – Wybuch I powstania na Górnym Śląsku. Górnicy kopalni myślinieckiej chwytają za broń. Za nimi powstają Bytom i Pszczyna.

 

28 sierpnia 1919 – Dekret Naczelnika Państwa o wskrzeszeniu Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

 

1 września 1919 – Podpisanie rozejmu z Ukrainą.

– Armia polska z Francji łączy się z Wojskiem Polskim i podporządkowana zostaje Ministerstwu Spraw Wojskowych.

– Rozwiązanie, założonej 3 XII 1918 r. przez W. Korfantego, Naczelnej Rady Ludowej, będącej najwyższą władzą w Wielkopolsce.

 

25 września 1919 – "Komitet Pięciu", wypełniając traktat wersalski, przystępuje do ustalenia granic Polski na wschodzie.

 

28 września 1919 – Zdobycie fortu Dyneburg przez Dywizje Legionowe gen. Śmigłego-Rydza. Miasto zostało zwrócone Łotwie.

 

29 listopada 1919 – Pierwsze posiedzenie Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

 

8 grudnia 1919 – Rada Ambasadorów państw Ententy ustaliła wschodnią linię graniczną dla Polski. Była to dawna linia graniczna Rosji z Austrią wzdłuż Bugu, na północ Brześć-Grodno, na granicy litewsko-polskiej linia gen. Focha przez Augustowskie do Jeziora Wisztynieckiego na północ po linii Grodno-Dyneburg. Rozgraniczenie zwane linią Curzona w wyniku polskich operacji wojskowych przesuwa się na wschód. 1953 – Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński, przeniesiony do kolejnego miejsca odosobnienia, w Stoczku koło Lidzbarka, dokonał aktu duchowego oddania się Matce Bożej.

 

12 grudnia 1919 – Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu mianuje Wodzem Naczelnym wojska w Wielkopolsce generała Dowbór-Muśnickiego.

 

30 grudnia 1919 – Łotwa, zagrożona przez niemiecką grupę bojową Bermonta i równocześnie walcząca z bolszewikami, poprosiła Polskę o pomoc wojskową. Naczelny Wódz powierza współdziałanie z armią łotewską gen. Śmigłemu-Rydzowi.

 

15 stycznia 1920 – Uchwalenie przez Sejm marki polskiej, jako jedynej waluty obowiązującej na całym obszarze Polski.

 

9 lutego 1920 – Maciej Biesiadecki objął urzędowanie jako pierwszy generalny komisarz w Gdańsku.

 

10 lutego 1920 – Generał J. Haller, dowódca frontu pomorskiego dokonał w Pucku uroczystego aktu zaślubin Morza Bałtyckiego z Polską, rzucając złoty pierścień w fale morskie.

 

28 lutego 1920 – Podjęcie działań zaczepnych armii bolszewickiej na froncie wschodnim dla powstrzymania wojsk polskich na Wołyniu, Polesiu i Białorusi i wywarcia nacisku na politykę polską w sprawie wysuniętych przez Sowiety propozycji pokojowych.

 

19 marca 1920 – Nadanie przez weryfikacyjną Komisję Wojskową tytułu Marszałka Polski Józefowi Piłsudskiemu.

 

23 marca 1920 – Uchwalenie przez Sejm ustawy o Kasach Chorych.

 

21 kwietnia 1920 – Podpisanie umowy sojuszniczej między rządem polskim a Semenem Petlurą. Gabinet Skulskiego uznał prawo Ukrainy do niezależnego bytu państwowego.

 

22 kwietnia 1920 – Podpisanie umowy pokojowej rządu polskiego z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej. Traktat wykreśla granice na Wołyniu, pozostawiając je wolne na wschodzie.

 

25 kwietnia 1920 – Rozpoczęła się ofensywa armii polskiej, której celem było zdobycie Kijowa.

 

26 kwietnia 1920 – Po zawarciu umowy z rządem ukraińskim Ministerstwo Spraw Zagranicznych zawiadamia, że Polska uznaje prawo Ukraińców do niezależnego bytu państwowego, a dyrektoriat atamana Semena Petlury za zwierzchnią władzę państwową.

 

8 maja 1920 – Wojska polskie wkroczyły do Kijowa.

 

14 maja 1920 – Ofensywa bolszewicka na północnym skrzydle frontu polskiego.

 

18 maja 1920 – W Wadowicach urodził się Karol Wojtyła, syn Karola i Emilii z Kaczorowskich.

– Manifestacyjne powitanie powracającego z frontu Naczelnego Wodza. Tłumy wyprzęgają z powozu konie i odwożą Piłsudskiego do Belwederu.

 

28 maja 1920 – Rozpoczęcie kontrofensywy sowieckiej pod Kijowem.

 

4 czerwca 1920 – Kontrofensywa armii rezerwowej gen. K. Sosnkowskiego na froncie północnym.

– Polska uznała de facto Litwę.

 

5 czerwca 1920 – Przerwanie frontu polskiego między VI i III armią przez armię konną Budionnego, pod Skwirą (na południe od Kijowa). Dzień przełomowy w wyprawie kijowskiej. Inicjatywa przechodzi w ręce bolszewików.

 

8 czerwca 1920 – Sejm RP uchwalił ustawę o emisji przymusowej pożyczki państwowej.

 

1 lipca 1920 – W obliczu wielkiego zagrożenia ze strony armii bolszewickiej, zbliżającej się do Warszawy, została powołana Rada Obrony Państwa.

4 lipca 1920 – Armia bolszewicka rozpoczyna na północnym odcinku frontu działania zaczepne. Ofensywą kieruje gen. Tuchaczewski. Armia polska bez strat ustępuje.

5 lipca 1920 – Ofensywa Armii Czerwonej na froncie północnym.

– W belgijskim mieście Spa rozpoczęła się Międzynarodowa Konferencja państw Ententy z Niemcami w sprawie ich zobowiązań gospodarczych wobec aliantów. Omawiano też przebieg granicy polsko-czechosłowackiej na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie.

 

10 lipca 1920 – Na konferencji w Spa premier Grabski porozumiewa się z przedstawicielami mocarstw w sprawie interwencji w konflikcie zbrojnym między Polską a ZSRR.

Włochy i Francja, nie utrzymujące stosunków z bolszewikami przekazują mediacje Llyold Georgowi, który uzależnia pomoc od zgody Polski na przerwanie działań wojennych i zlikwidowania zatargu z Czechosłowacją.

 

11 lipca 1920 – Pod naciskiem armii bolszewickiej odwrót wojsk polskich na całym froncie.

– Delegacje polska i czeska zrzekają się przeprowadzenia plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim. Przyjmują decyzję Rady Najwyższej państw Ententy.

– Plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu. 97% głosujących opowiedziało się za Niemcami, 3% za Polską.

 

14 lipca 1920 – Walki dywizji litewsko-białoruskiej z bolszewikami i Litwinami o Wilno. Miasto zajmują bolszewicy i Litwini.

 

25 lipca 1920 – Zajęcie Białegostoku przez Armię Czerwoną. Odwrót wojsk polskich na linię Bugu i Narwi.

 

26 lipca 1920 – Atak armii bolszewickich na Brześć i Białystok.

– Początek bitwy z armią Budionnego pod Brodami.

 

27 lipca 1920 – Przez lukę przerwanego frontu między 2. i 6. armią polską dywizja konnej armii Budionnego rusza na Lwów. Pod Toporowem 18 dywizja gen. Krajewskiego, zaskakuje Budionnowców, likwidując pierwszą próbę przedarcia się przez pierścień wojsk polskich.

– Ogłoszenie decyzji Rady Najwyższej w sprawie Śląska Cieszyńskiego. Cieszyn i Bielsk z powiatami dostaje Polska. Czechosłowacja – Karwinę, Frysztat, Jabłonków, Bogumin – a więc wszystkie wielkie kopalnie oraz hutę w Trzyńcu.

 

6 sierpnia 1920 – Powzięcie przez Józefa Piłsudskiego historycznej decyzji manewru znad Wieprza:. wciągnięcie wroga do boju pod Warszawą, skoncentrowanie głównych sił manewrowych nad Wieprzem i uderzenie na tyły bolszewików.

 

7 sierpnia 1920 – Ofiarowanie Polsce pomocy wojskowej przez Węgry w sile 30 000 kawalerii, której przybycie na teren walk udaremnia odmowa tranzytu wojska przez Czechosłowację.

– Zjazd Kominternu w Moskwie z udziałem 48 partii zagranicznych, których delegaci oświadczają, że robotnicy wszystkich państw Europy działają pośrednio przeciw Polsce.

 

11 sierpnia 1920 – Uchwalenie ustawy o ustanowieniu Krzyża Walecznych.

 

12 sierpnia 1920 – Ciężkie walki pod Radzyminem, zakończone wyparciem wojsk sowieckich.

 

13 sierpnia 1920 – Początek 18. decydującej bitwy w dziejach świata nad Wisłą. Od świtu bolszewicy rozpoczynają bój o Warszawę. Łamią pierwszą linię obrony i zajmują Radzymin. Niebawem pęka druga linia obrony. Front zbliża się do Pragi.

 

15 sierpnia 1920 – Ostatnie walki pod Warszawą. Odparcie ataku bolszewickiego. Ginie bohaterską śmiercią ksiądz Skorupka. Bitwa ta nazwana została "Cudem nad Wisłą".

– Przyznanie Polsce przez Radę Ambasadorów trzech gmin na Mazurach: Klein Sobenstein, Klein Koppern i Groschem na pograniczu powiatu ostródzkiego woj. pomorskiego.

 

16 sierpnia 1920 – Uderzenie znad Wieprza pod bezpośrednią komendą Józefa Piłsudskiego. Wojna od tej chwili przekształca się w pościg za bolszewikami.

 

17 sierpnia 1920 – Polskie dywizje wkraczają do Mińska, rozbijają bolszewików pod Kołbielą, zajmują Międzyrzec i Siedlce. Nie wiedząc o porażkach armii, Budionny kieruje się na Lwów, którego jedynymi obrońcami jest młodzież (ochotnicy) z batalionu B. Zajączkowskiego. Wytrzymują sześć ataków kawalerii. Brak amunicji uniemożliwia walkę. Oddziały polskie zostają otoczone przez kozaków Budionnego – giną wszyscy. Miejsce to (pod Zadwórzem, na wschód od Lwowa), w którym poległo 318 bohaterów, nazwano Polskimi Termopilami.

 

19 sierpnia 1920 – Na fałszywą wiadomość o wzięciu Warszawy, Niemcy w Katowicach zrywają sztandary koalicjantów i zmuszają oddziały francuskie do wycofania się z miasta. Rozpoczyna się masakra Polaków. Pada zabity dr Mielecki i trzech członków Komitetu Plebiscytowego. Ślązacy chwytają za broń. Wybucha drugie powstanie trwające trzy dni.

– Początek rokowań z Sowietami w Mińsku.

 

20 sierpnia 1920 – Senat Gdańska, powołując się na ogłoszenie neutralności, żąda wstrzymania wyładowania amunicji dla Polski. Wyładunek zostaje wstrzymany. Polska składa protest do Rady Ambasadorów.

 

21 sierpnia 1920 – Dywizje polskie osiągają linię Bugu.

 

23 sierpnia 1920 – Rozbicie pod Kolnem IV armii bolszewickiej przez IV armię polską. Bolszewicy ratują się przekroczeniem granicy niemieckiej.

 

24 sierpnia 1920 – Przybycie do Warszawy Misji Ukraińskiej w celu uzyskania pomocy Polski do walki z bolszewikami. W sprawie Małopolski Wschodniej, Ukraina stoi na stanowisku pełnej przynależności tej ziemi do państwa polskiego.

 

25 sierpnia 1920 – We wszystkich pułkach i oddziałach dowództwa i żołnierze świętują dzień zwycięstwa nad bolszewikami. Wzięto 66 000 jeńców i zdobyto 1023 karabiny maszynowe. Straty polskie były stosunkowo nieduże.

– Zakończenie drugiego powstania na Górnym Śląsku na żądanie Komisji Międzysojuszniczej, uwarunkowane przez powstańców rozwiązaniem niemieckiej Sicherheitpolizei i przyspieszeniem terminu plebiscytu.

– Rada Ambasadorów wzywa komisarza Towera do wypełnienia 104. punktu traktatu wersalskiego i polecenia natychmiastowego wyładowania w Gdańsku amunicji przybyłej dla Polski na francuskim krążowniku "Gusydon". Wstrzymanie wyładowania trwało pięć dni.

– Zajęcie Wilna przez wojska litewskie.

 

31 sierpnia 1920 – Rozgromienie armii Budionnego pod Zamościem.

 

1 września 1920 – Wojska litewskie napadają na oddziały polskie stacjonujące w Suwałkach, Sejnach i Augustowie.

 

5 września 1920 – Rozgromienie resztek armii konnej Budionnego przez 2. Dywizję Legionową.

 

15 września 1920 – Obsadzenie przez wojska polskie granicy Wolnego Miasta Gdańska.

 

19 września 1920 – Przystąpienie Naczelnego Wodza do wykonania planu operacyjnego bitwy nad Niemnem. Niebezpieczeństwo bolszewickie przestało zagrażać Polsce.

 

21 września 1920 – Pierwszy dzień polsko-sowieckich rokowań pokojowych w Pałacu Czarnogłowców w Rydze (rozpoczęły się o godzinie 17.15).

 

6 października 1920 – Objęcie dowództwa nad "zbuntowaną" dywizją litewsko-białoruską przez gen. Lucjana Żeligowskiego. Naczelnik Państwa powierza mu zorganizowanie buntu, wobec wykreślenia linii rozejmowej dla granicy litewsko-polskiej przez Komisję Ligi Narodów w Suwałkach wbrew interesom Polski. Gen. Żeligowski wydaje rozkaz marszu na Wilno.

 

18 października 1920 – O godz. 12 w nocy, zgodnie z podpisanym rozejmem w Rydze, po obu stronach frontu następuje ostateczna likwidacja działań zbrojnych w wojnie polsko-bolszewickiej.

 

27 października 1920 – Rada Ambasadorów proklamowała Gdańsk Wolnym Miastem.

 

28 października 1920 – Rada Ligi Narodów uchwala przeprowadzenie plebiscytu na Górnym Śląsku.

 

14 listopada 1920 – Wręczenie buławy marszałkowskiej Naczelnikowi Państwa J. Piłsudskiemu.

 

15 listopada 1920 – Proklamowanie Wolnego Miasta Gdańska.

 

17 stycznia 1921 – Uchwalenie przez Sejm Ustawodawczy konstytucji. W 7 rozdziałach o 126 artykułach przyznawała wszystkim obywatelom od 21 lat prawo udziału w Sejmie, reprezentowanym przez 444 posłów obieranych co 5 lat.

 

22 stycznia 1921 – W Warszawie urodził się Krzysztof Kamil Baczyński (ps. Jan Bugaj), poeta, żołnierz AK. Poległ w powstaniu warszawskim, walcząc w batalionie harcerskim "Parasol". Należał do grupy literackiej skupionej wokół konspiracyjnego pisma Droga. Wydał: Zamknięty echem (1940), Dwie miłości (1940), Wiersze wybrane (1942), Arkusz poetycki (1944). Pośmiertnie Śpiew z pożogi (1947).

 

27 stycznia 1921 – Uznanie przez Polskę Estonii i Łotwy de iure.

 

3 lutego 1921 – Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o przywróceniu Orderu Orła Białego jako najwyższego odznaczenia za zasługi cywilne i wojskowe. Wprowadzony też został Order Odrodzenia Polski (Polonia Restituta), za zasługi dla państwa i społeczeństwa.

 

21 lutego 1921 – Francja i Polska podpisały tajną umowę wojskową, zobowiązującą oba kraje do niesienia sobie pomocy na wypadek wojny z Rosją Radziecką lub Niemcami.

 

17 marca 1921 – Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję, która ustalała republikańską formę państwa i zasadę zwierzchnictwa narodu, ustanawiała dwuizbowy parlament i demokratyczne prawo wyborcze. Uwzględniała niezawisłość sądów i działalność samorządów terytorialnych. Gwarantowała wolność prasy i zgromadzeń oraz wolność osobistą. Podstawowe jej założenia obowiązywały w Polsce do 1952 r.

 

18 marca 1921 – Delegacja polska i rosyjska podpisują w Rydze traktat pokojowy. Ustala on zrzeczenie się wzajemnie pretensji do terenów leżących poza linią granicy przyjętej przez traktat, zwolnienie Polski ze zobowiązań z okresu zaboru, wzajemne poszanowanie suwerenności, zwrot wywiezionych z Polski zabytków, wypłacenie przez Sowiety 30 mln rubli złotem, rewakuację mienia państwowego, dopuszczenie Rosji do tranzytu przez Polskę i repatriację uchodźców.

 

20 marca 1921 – Plebiscyt na Górnym Śląsku na terenie 22 powiatów. Do głosowania dopuszczono również osoby przebywające za granicą i urodzone na Śląsku. Niemcom dało to 200 000 głosów, przeważnie z pokolenia dawnych urzędników niemieckich na Śląsku. Za Niemcami opowiedziało się 716 858 osób, za Polską 479 490 osób.

 

22 marca 1921 – Oficjalne ogłoszenie wyników plebiscytu na Górnym Śląsku. Wynik głosowania daje Polsce 46,3% głosów. Polska Komisja Plebiscytowa wykreśla linię podziału, zwaną "linią Korfantego". Po 600 latach panowania Niemców część Śląska wraca do Polski.

 

2 kwietnia 1921 – Otwarcie pierwszych Targów Poznańskich zorganizowanych z inicjatywy prezydenta miasta Jarogniewa Drwęskiego.

– Uchwalenie ustawy o ustanowieniu orderu "Orła Białego" oraz "Odrodzenia Polski".

 

15 kwietnia 1921 – Ratyfikowanie przez Sejm traktatu pokojowego zawartego w Rydze (18 III) między Polską i Sowietami.

 

26 kwietnia 1921 – Otwarcie pierwszej Wystawy Sztuki Polskiej w Paryżu. Polska otrzymuje propozycje umieszczenia w zbiorach Luwru dzieł J. Matejki i M. Michałowskiego.

 

1 maja 1921 – Wybuch trzeciego Powstania Śląskiego, jako odpowiedź na krzywdzącą decyzję Rady Ambasadorów, przyznającą Śląsk Niemcom.

 

10 maja 1921 – Przerwanie akcji powstańczej na Górnym Śląsku. Podział Górnego Śląska na zasadzie plebiscytu.

 

21 maja 1921 – W rejonie Góry św. Anny rozpoczęła się największa bitwa z Niemcami w czasie III Powstania Śląskiego.

 

13 czerwca 1921 – Likwidacja III powstania górnośląskiego. Między strony wkraczają wojska angielskie, włoskie i francuskie. Oprócz walczących zginęło 3000 osób cywilnych, wymordowanych przy zajmowaniu wsi i miasteczek przez orgeschowców.

 

22 czerwca 1921 – Liga Narodów przyznaje Polsce obronę lądową Gdańska, portu dla okrętów i składu amunicji.

 

27 czerwca 1921 – Złożenie Radzie Ligi Narodów projektu w sprawie rozwiązania problemu litewsko-polskiego. Propozycja polska przewiduje utworzenie dwóch kantonów: wileńskiego i kowieńskiego, z autonomicznymi sejmami, ale wspólnym prezydentem i polityką gospodarczą i zagraniczną.

 

5 lipca 1921 – Zakończenie trzeciego powstania śląskiego, które wpłynęło na korzystną dla Polski zmianę podziału Górnego Śląska.

 

25 września 1921 – Ukrainiec Stefan Fedak próbuje dokonać zamachu na J. Piłsudskiego w czasie otwarcia Targów Wschodnich we Lwowie. Ciężko ranny został wojewoda Grabowski. Śledztwo ujawnia spisek 12 osób. Sąd przysięgłych skazuje Fedaka na 6 lat, pozostałych uniewinnia.

 

30 września 1921 – Pierwszy spis ludności w niepodległej Polsce. Wykazał ogółem 27 176 171 mieszkańców (70 osób na km²).

 

1 października 1921 – Początek działalności Związku Obrony Kresów Zachodnich, powołanego do roztaczania opieki nad ludnością polską w Niemczech.

 

12 października 1921 – Biskup śląski ks. August Hlond otrzymał nominację na arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski.

– Rada Ligi Narodów podjęła ostateczną decyzję o podziale Górnego Śląska. Polska otrzymała 29% obszaru plebiscytowego, zamieszkałego przez 46% ludności. Łącznie 3000 km2 i prawie milion mieszkańców. Na terenach tych było 76% kopalń węgla, 97% hut żelaza, 82% hut cynku, 71% hut ołowiu i 50% koksowni.

 

25 stycznia 1922 – Nadanie przez Naczelnika Państwa orderu Orła Białego b. nuncjuszowi w Polsce, arcybiskupowi Rattiemu, późniejszemu papieżowi Piusowi XI.

 

7 lutego 1922 – W siódmym głosowaniu na konklawe, arcybiskup Lepantu Achilles Ratti wybrany został papieżem i przyjął imię Piusa XI. Nowo wybrany papież był nuncjuszem apostolskim w Polsce w latach 1918-22.

 

18 lutego 1922 – Uchwalenie przez Sejm zniesienia Ministerstwa Kultury i Sztuki i przeniesienie kompetencji na Departament Kultury i Sztuki przy Ministerstwie WRiOP.

 

20 lutego 1922 – Sejm Orzekający Ziemi Wileńskiej uchyla traktat litewsko-bolszewicki z 12 VII 1920, postanawia wcielić bez warunków i zastrzeżeń Litwę Środkową do Polski, przekazać Polsce zwierzchność państwową i wezwać Sejm i Rząd Polski do wykonania praw i obowiązków wynikających z uchwały.

 

22 marca 1922 – Podpisanie aktu złączenia Litwy Środkowej z Polską.

 

15 kwietnia 1922 – Ostateczne rozwiązanie sprawy Górnego Śląska. Polsce przypada obszar 3221 km² zamieszkanych przez ponad 1 mln ludności. Na 15 lat zastrzeżony zostaje samorząd dla tej dzielnicy z własnym sejmem.

 

16 kwietnia 1922 – Traktat sowiecko-niemiecki w Rapallo, anulujący wzajemne pretensje Niemiec i Sowietów oraz ustalający warunki współpracy ekonomicznej i politycznej obu państw.

 

15 maja 1922 – Podpisanie układu w sprawie Górnego Śląska. Tereny przyznane Polsce stanowią połowę tego, co przewidywał plan Korfantego.

 

23 maja 1922 – Powołanie Państwowego Instytutu Meteorologicznego.

 

31 maja 1922 – Sejm polski odrzuca wniosek PPS w sprawie autonomii Małopolski.

 

10 czerwca 1922 – Konflikt między Naczelnikiem Państwa i Sejmem.

 

13 czerwca 1922 – Utworzenie nowego rządu polskiego powierzono Wojciechowi Korfantemu.

 

15 czerwca 1922 – Obejmowanie Górnego Śląska przez delegacje rządu polskiego.

 

16 czerwca 1922 – Konflikt dotyczący powoływania rządów przez Sejm. Sejm ustala, że do Naczelnika Państwa należy inicjatywa powoływania rządów, a do Sejmu tylko w przypadku, gdy zrzeka się on tej inicjatywy.

 

17 czerwca 1922 – Decyzja Rady Ambasadorów w sprawie podziału Śląska. Polska otrzymuje 3221 km² wraz z okręgiem przemysłowym.

 

19 czerwca 1922 – Wojska państw Ententy opuszczają Górny Śląsk. Na lokalach i urzędach ukazują się polskie sztandary.

 

20 czerwca 1922 – Powitanie wojsk polskich na Górnym Śląsku. Na moście szopienickim przy symbolicznym łańcuchu następuje spotkanie wojska, powstańców i ludności cywilnej. Przy śpiewie Roty powstaniec Chowaniec rozbija łańcuch i otwiera wojsku drogę na Śląsk, która wytyczona jest 22 bramami triumfalnymi i tysiącami ludzi.

 

3 lipca 1922 – Narodziny wielkiego przemysłu chemicznego w Polsce. Ignacy Mościcki w imieniu rządu obejmuje zdewastowane przez Niemców, przy opuszczaniu Górnego Śląska, fabryki Związków Azotowych w Chorzowie i uruchamia je w kilka dni.

 

16 lipca 1922 – Władze polskie oficjalnie przejmują Górny Śląsk.

 

26 lipca 1922 – Przesilenie gabinetowe. Kluby prawicowe składają wniosek o wotum nieufności dla Naczelnika Państwa. Wniosek 205 głosami przeciw 188 zostaje odrzucony.

 

27 sierpnia 1922 – W Niemczech powstał Związek Polaków dla obrony zagrożonych przez niemiecki szowinizm praw ludności polskiej. Inicjatorem powstania Związku i jego pierwszym prezesem był ks. Bolesław Domański. Znakiem Związku było Rodło, czyli stylizowany bieg Wisły.

 

23 września 1922 – Uchwalenie przez Sejm ustawy o budowie portu w Gdyni.

 

10 października 1922 – Inauguracja pierwszego autonomicznego Sejmu Śląskiego w Katowicach.

 

6 listopada 1922 – W rezultacie wyborów do Sejmu wchodzi 444 posłów (72 z listy państwowej, 372 z okręgów).

 

12 listopada 1922 – Wybory do Pierwszego Senatu Rzeczypospolitej.

 

23 listopada 1922 – W Równem podpisano protokół o wytyczeniu granicy polsko-sowieckiej.

– Sejm Rzeczypospolitej podjął uchwałę o budowie portu w Gdyni.

 

24 listopada 1922 – Zakończenie prac mieszanej komisji granicznej polsko-sowieckiej do ustalenia granic według traktatu ryskiego.

 

2 grudnia 1922 – Wydzielenie przez Stolicę Apostolską Górnego Śląska z diecezji wrocławskiej.

 

9 grudnia 1922 – Wybór Gabriela Narutowicza na prezydenta RP.

 

16 grudnia 1922 – Na otwarciu salonu w gmachu Zachęty został zastrzelony Gabriel Narutowicz. Zabójstwa pierwszego Prezydenta Polski dokonał fanatyczny endek Eligiusz Niewiadomski, artysta malarz.

 

20 grudnia 1922 – Wybór Stanisława Wojciechowskiego, b. ministra spraw wewnętrznych, Prezydentem Rzeczypospolitej.

 

22 grudnia 1922 – Pogrzeb Prezydenta Gabriela Narutowicza.

 

15 marca 1923 – Rada Ambasadorów uznaje wschodnie granice Polski. Zalegalizowanie tą drogą stanu posiadania Polski na wschodzie zamyka zatargi i spory o granice i obszar wywalczonego w ciągu trzech lat państwa.

 

13 kwietnia 1923 – Nadanie marszałkowi Francji gen. Fochowi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej tytułu Marszałka Polski.

 

17 maja 1923 – W Leningradzie zorganizowano antypolskie demonstracje w związku z rozstrzelaniem komunistycznego działacza młodzieżowego Engla.

 

23 maja 1923 – Zamach bombowy na Uniwersytecie Warszawskim, dokonany przez oficerów Bagińskiego i Wieczorkiewicza. Zginął prof. Roman Orzęcki.

 

24 maja 1923 – Pierwszy transport rękopisów wracających z Rosji, wywożonych od 1772 r.

 

26 maja 1923 – Dymisja gabinetu gen. Sikorskiego.

 

27 maja 1923 – Rozłam w Polskim Stronnictwie Ludowym "Piast".

 

28 maja 1923 – Wincenty Witos – nowym premierem.

 

29 maja 1923 – Marszałek Józef Piłsudski składa dymisję i prosi o zupełne zwolnienie go z wojska.

 

9 czerwca 1923 – Prezydent Wojciechowski przyjmuje dymisję Marszałka Piłsudskiego.

 

15 czerwca 1923 – W Sejmie odsłonięto tablicę poświęconą zamordowanemu prezydentowi Narutowiczowi.

 

23 czerwca 1923 – Uchwalenie ustawy o ustanowieniu "Krzyża Zasługi".

 

28 czerwca 1923 – Na wniosek posła Dębskiego, głosami 162 przeciw 88, uchwalono orzeczenie: Józef Piłsudski jako Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz zasłużył się narodowi.

 

6 lipca 1923 – Powstanie Związku Sowieckich Socjalistycznych Republik (ZSSR).

 

24 września 1923 – Napad bandy bolszewickiej na pociąg na linii Porochańsk-Łabcza. Zabity jeden pasażer, dwóch rannych. Wojewoda poleski Downarowicz, biskup miński Łoziński i senator Wysłouch, znajdujący się w pociągu, zostali obrabowani. Był to kolejny napad band na Kresach.

 

8 października 1923 – W Monachium Adolf Hitler dokonuje zamachu stanu. Aresztuje ministrów i obejmuje rządy w Bawarii. Rewoltę likwiduje wojsko przybyłe z Berlina. Gen. Ludendorff zostaje aresztowany. Hitler zdołał się ukryć.

 

6 listopada 1923 – Wybuch tzw. powstania krakowskiego, które poprzedził strajk powszechny robotników krakowskich (ogłosił je CKW PPS). Interweniowało wojsko i policja. Zginęło 18 osób cywilnych i 14 żołnierzy.

 

23 grudnia 1923 – Zgon znakomitego artysty malarza i działacza społecznego Włodzimierza Tetmajera.

 

11 stycznia 1924 – Sejm uchwalił ustawę o naprawie skarbu państwa i reformie walutowej.

 

23 stycznia 1924 – Ogłoszenie rozporządzenia Prezydenta RP o ustanowieniu nowej jednostki monetarnej na miejsce marki. Nazwa: złoty. Wartość jego odpowiada 9/31 części grama czystego złota.

 

3 lutego 1924 – W wieku 68 lat zmarł prezydent Stanów Zjednoczonych Tomasz Woodrow Wilson. Polska uczciła jego pamięć 24-godzinną żałobą.

 

6 lutego 1924 – Rozpoczęto rozbiórkę soboru prawosławnego na placu Saskim w Warszawie.

 

10 lutego 1924 – W Poznaniu otwarta została pierwsza w Polsce szkoła lotnicza.

 

11 marca 1924 – Uchwalenie przez Sejm budowy portu w Gdyni.

 

14 marca 1924 – Przyznanie Polsce przez Ligę Narodów półwyspu Westerplatte, jako miejsca wyładunkowego dla polskich materiałów wojennych w W.M. Gdańsku.

 

1 kwietnia 1924 – Utworzenie Mennicy Państwowej.

 

14 kwietnia 1924 – Wprowadzenie reformy walutowej ministra Władysława Grabskiego. Wycofano markę polską i wprowadzono złoty polski. 1 zł = 1,8 mln marek polskich, 1 dolar = 5,18 zł.

 

8 maja 1924 – Odnowienie paktu sowiecko-litewskiego, uznającego prawo Litwy do Wilna.

 

19 maja 1924 – Kilkunastu mieszkańców nadgranicznej miejscowości Krywicze zostało rannych w wyniku napadu band bolszewickich.

 

23 maja 1924 – Ogłoszenie ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej.

 

29 maja 1924 – Napad szaulisów na pogranicze polsko-litewskie.

 

5 czerwca 1924 – Porozumienie Polski z Niemcami w sprawie odszkodowań dla wywłaszczonych kolonistów niemieckich.

 

21 czerwca 1924 – Delegacja rządu polskiego obejmuje przyznane Polsce tereny Księstwa Cieszyńskiego.

 

25 czerwca 1924 – Przyjęcie posła polskiego przez prezydenta Turcji Kemal Paszę. Turcja była jedynym państwem, które przez cały okres zaborów rezerwowało w korpusie dyplomatycznym miejsce dla posła Lechistanu (Polski).

 

3 lipca 1924 – Zgon Józefa Konrada Korzeniowskiego, znakomitego pisarza angielskiego, Polaka z pochodzenia. Pisał pod pseudonimem Conrad.

 

5 lipca 1924 – Otwarcie Olimpiady w Paryżu, w której Polska uczestniczy po raz pierwszy. Polacy zdobyli srebrny medal w kolarstwie i brązowy medal (por. Królikiewicz) w jeździectwie.

 

31 lipca 1924 – Podpisanie przez rządy polski i sowiecki w Moskwie ostatecznego protokołu w sprawie przebiegu linii granicznej obu państw.

 

28 sierpnia 1924 – Zniesienie przez Rząd Polski przymusowego zarządu dóbr żywieckich i oddanie ich Habsburgom.

 

1 września 1924 – W czasie Targów Wschodnich we Lwowie dokonano nieudanego zamachu na prezydenta RP.

 

22 września 1924 – Protest Sowietów przeciw przyznaniu Polsce praw do Galicji Wschodniej.

 

23 września 1924 – Uchwała rządu Rzeszy Niemieckiej o przystąpieniu Niemiec do Ligi Narodów.

 

3 października 1924 – W Kórniku zmarł Władysław Zamoyski, syn generała, uczestnika powstania listopadowego. Urodził się w 1853 r. w Paryżu. Odziedziczone po przodkach dobra kórnickie oraz Zakopane wraz z częścią Tatr przekazał Narodowi. Dzięki temu powstała Fundacja Kórnicka i Tatrzański Park Narodowy. Był jednym z inicjatorów budowy linii kolejowej z Krakowa do Zakopanego (1899 r.).

 

25 października 1924 – Powołanie do życia Korpusu Ochrony Pogranicza.

 

13 listopada 1924 – Przyznanie literackiej nagrody Nobla Władysławowi Reymontowi za powieść "Chłopi".

 

1 stycznia 1925 – W Wolnym Mieście Gdańsku otwarto Polski Urząd Pocztowy.

 

4 lutego 1925 – Rada Ministrów ogłosiła stan wojenny w Polsce. Decyzja spowodowana była wzrastającą falą strajków, zamieszek i niepokojów.

 

10 lutego 1925 – W Watykanie został podpisany konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską. Ustanowiono nowy podział na diecezje.

 

25 marca 1925 – Wystąpienie Lloyd George’a w angielskiej Izbie Gmin o rewizję granic Rzeczypospolitej na korzyść Niemców.

 

3 kwietnia 1925 – W Warszawie w obecności ministra Spraw Wojskowych gen. Władysława Sikorskiego wylosowano lwowskie pobojowisko z lat 1918-1919, skąd ekshumowano zwłoki nieznanego żołnierza i umieszczono w symbolicznym grobie w Warszawie.

 

3 czerwca 1925 – Po raz pierwszy od odzyskania przez Polskę niepodległości przybyła do kraju znakomita uczona Maria Curie.

 

1 lipca 1925 – Rozpoczęcie wojny celnej z Niemcami. Władze niemieckie, wbrew umowie zawartej z Polską, wydały zarządzenie o podniesieniu taryf celnych. Rząd Polski wprowadza taryfy maksymalne na importowane towary niemieckie i wydaje zakaz dowozu węgla górnośląskiego do Niemiec.

 

20 lipca 1925 – Sejm ponownie uchwalił ustawę o wykonaniu reformy rolnej. Rocznie musiało być rozparcelowane 200 000 ha ziemi prywatnej, kościelnej i państwowej. Cena ziemi wynosiła około 150 q żyta za 1 ha. Rozparcelowano 2 570 176 ha (około 19% ziem należących do wielkiej własności).

 

28 lipca 1925 – Zwyżka kursu walut zagranicznych powoduje po raz pierwszy załamanie się złotego.

 

31 lipca 1925 – Przybycie pierwszej wielkiej wycieczki zbiorowej Sokołów Polskich ze Stanów Zjednoczonych do kraju.

 

25 sierpnia 1925 – Ewakuacja wojsk francuskich z Düsseldorfu, zajętego jako gwarancja płatności odszkodowań ze strony Niemiec.

 

16 września 1925 – W Locarno podpisany zostaje protokół umowy między państwami. Polska i Francja wiążą się wzajemną gwarancją pomocy w razie niedotrzymania zobowiązań przez Niemcy.

 

27 września 1925 – Pierwsza oficjalna wizyta ministra spraw zagranicznych rządu sowieckiego w Warszawie. Po pobycie w Polsce minister Cziczerin udał się następnie do Berlina, Paryża i Londynu.

 

28 września 1925 – W obecności ministra spraw wewnętrznych gen. Władysława Sikorskiego odbyło się poświęcenie kaplicy na cmentarzu Obrońców Lwowa (Orląt Lwowskich).

 

29 października 1925 – Zdecydowano, że w grobie Nieznanego Żołnierza złożona zostanie trumna wydobyta ze wspólnego grobu przez jedną z matek, której syn – obrońca Lwowa – zginął bez wieści.

 

31 października 1925 – Objęcie przez władze polskie Westerplatte w Gdańsku, będącego dotychczas przedmiotem sporów z władzami gdańskimi.

 

2 listopada 1925 – Złożenie prochów Nieznanego Żołnierza w grobowcu-pomniku na ówczesnym placu Saskim w Warszawie.

 

3 listopada 1925 – Niemiecki minister Gustav Stresemann składa oświadczenie o konieczności rewizji zachodnich granic Polski, powołując się na rzekomy brak postanowień w pakcie lokarneńskim, które by te granice uznawały.

 

20 listopada 1925 – Zmarł Stefana Żeromski.

 

27 listopada 1925 – Parafowanie traktatów lokarneńskich. Granice wschodnie Polski nie uzyskały gwarancji.

 

5 grudnia 1925 – W Warszawie zmarł Władysław Reymont. Sławę pisarską w kraju i za granicą przyniosła mu epopeja Chłopi, czego wyrazem było przyznanie mu literackiej Nagrody Nobla (1924 r.).

 

7 grudnia 1925 – Uchwalenie na 37. sesji Ligi Narodów prawa Polski do utrzymywania straży wojskowej na Westerplatte w Gdańsku.

 

28 grudnia 1925 – Sejm uchwalił ustawę o reformie rolnej. Parcelacji nie podlegały gospodarstwa do 180 ha (60 ha w rejonach przemysłowych, na kresach 300 ha, 700 ha w majątkach przemysłowych). Właściciele mieli otrzymać pełne odszkodowanie. Założono parcelowanie 200 ha rocznie – przez pierwszych 10 lat.

– Pierwszy Wszechpolski Zjazd Obywateli Polskich Wyznania Mahometańskiego.

 

31 grudnia 1925 – Cena dolara – 12,5 złotego. Spadek złotówki zapowiadał kryzys wewnętrzny.

 

3 stycznia 1926 – Konsekracja pierwszego biskupa śląskiego ks. dr. Augusta Hlonda.

 

13 lutego 1926 – Śmierć pierwszego prymasa odrodzonej Polski, kard. Edmunda Dalbora.

 

4 marca 1926 – Przyznanie Gdyni praw miasta Rzeczypospolitej.

 

24 kwietnia 1926 – Rządy Niemiec i Rosji Sowieckiej podpisały w Berlinie traktat o przyjaźni – powtórzenie postanowień zawartych w Rapallo (1922 r.), kiedy to rząd niemiecki jako pierwszy na świecie uznał Rosję bolszewicką. Oba porozumienia skierowane były przeciw Polsce.

 

9 maja 1926 – Mianowanie rządu W. Witosa.

 

10 maja 1926 – Wystąpienie stronnictw lewicowych w Sejmie przeciw gabinetowi Witosa. Demonstracje przenoszą się na ulice. Dołącza do nich wojsko. Początek tzw. przewrotu majowego, dokonanego przez Józefa Piłsudskiego.

 

14 maja 1926 – Powołanie Banku Gospodarstwa Krajowego.

– Walki w Warszawie trwają. Prezydent Wojciechowski przekazuje urząd marszałkowi Sejmu Ratajowi i zgłasza dymisję swego gabinetu.

 

16 maja 1926 – Koniec przewrotu majowego. Rządy w Polsce obejmuje gabinet prof. Bartla. Piłsudski obejmuje Ministerstwo Spraw Wojskowych.

 

31 maja 1926 – Marszałek Piłsudski zostaje wybrany większością głosów Prezydentem RP, lecz odmawia przyjęcia tej funkcji.

 

1 czerwca 1926 – Marszałek Józef Piłsudski zrzekł się godności Prezydenta.

 

2 czerwca 1926 – Zgromadzenie Narodowe wybrało na Prezydenta prof. I. Mościckiego.

 

24 czerwca 1926 – Powołanie Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych (PWPW) do wykonywania wszelkiego rodzaju banknotów, obligacji, znaczków pocztowych itp.

 

1 sierpnia 1926 – Na Harendzie koło Poronina zmarł wybitny poeta Jan Kasprowicz.

 

26 sierpnia 1926 – Uchwała Sejmu o wprowadzeniu poprawek do konstytucji i nadaniu specjalnych pełnomocnictw Prezydentowi RP.

 

27 sierpnia 1926 – Mianowanie Marszałka Piłsudskiego Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych.

 

29 września 1926 – W kościele Świętej Trójcy w Kownie szaulisi litewscy zatarasowawszy wyjścia, masakrują bezbronną ludność polską, zebraną w kościele.

 

2 października 1926 – Dekretem prezydenta powołany został rząd Marszałka Józefa Piłsudskiego.

 

14 października 1926 – Rozporządzenie Prezydenta RP o uchyleniu odrębności stanowych w Polsce.

 

8 listopada 1926 – Uchwała Rady Miejskiej m.st. Warszawy (52 przeciw 43) o przemianowaniu placu Saskiego na plac Marszałka Józefa Piłsudskiego.

 

15 listopada 1926 – Uroczyste odsłonięcie pomnika Fryderyka Chopina w Warszawie.

 

4 grudnia 1926 – W poznańskim hotelu Bazar odbył się zjazd Obozu Wielkiej Polski.

 

6 grudnia 1926 – Przyznanie ulg Niemcom w związku z ich przystąpieniem do Ligi Narodów. Odwołana została Komisja Kontrolująca Rozbrojenia, cofnięty nakaz burzenia twierdz oraz inne rygorystyczne nakazy traktatu pokojowego.

 

23 stycznia 1927 – W Krakowie odbył się pierwszy konkurs bożonarodzeniowy szopek na Rynku Głównym.

 

15 lutego 1927 – W Krakowie uruchomiono radiostację, skąd wkrótce na całą Polskę zaczęto nadawać hejnał z wieży mariackiej o godz. 12. Przerwany w latach hitlerowskiej okupacji powrócił na fale radiowe po zakończeniu II wojny światowej.

 

27 maja 1927 – Sprowadzenie do Polski prochów Juliusza Słowackiego. Trumna, po przewiezieniu do Krakowa, zostaje złożona w krypcie wawelskiej.

 

8 czerwca 1927 – W czasie przejazdu na dworzec Wileński, poseł ZSRR, Wojkow został zabity strzałem rewolwerowym, przez emigranta rosyjskiego Kowerdę.

 

28 czerwca 1927 – W podziemiach katedry wawelskiej złożono sprowadzone z Paryża zwłoki Juliusza Słowackiego (obok trumny Adama Mickiewicza).

 

29 czerwca 1927 – Prymas Hlond został mianowany kardynałem.

 

2 lipca 1927 – W Wilnie odbyła się koronacja obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej koronami papieskimi, na mocy dekretu papieża Piusa XI.

 

26 października 1927 – Z Raperswillu przywieziono serce Tadeusza Kościuszki. Ponadto Biblioteka Narodowa w Warszawie otrzymuje 91 362 rękopisy i autografy, 27 037 sztychów, 22 735 map i 1433 atlasy, które stanowiły skarb Biblioteki Raperswilskiej.

 

23 listopada 1927 – Zmarł Stanisław Przybyszewski (ur. 1868). Pisarz, modernista, redaktor krakowskiego "Życia". Jeden z pierwszych ekspresjonistów w literaturze.

 

10 grudnia 1927 – Historyczne wystąpienie w Lidze Narodów Marszałka J. Piłsudskiego w sprawie zatargu litewsko-polskiego. Marszałek rozwiązuje tysiące drobnych komplikacji, wysuwanych przez Waldemarasa, kategorycznym zapytaniem: wojna czy pokój? Wobec wyrzeczenia się stanu wojny Rada Ligi Narodów poleca Waldemarasowi nawiązanie normalnych stosunków sąsiedzkich z Polską.

 

24 grudnia 1927 – W Poznaniu otwarta została pierwsza stacja radiofoniczna o mocy 1,5 KW.

 

6 marca 1928 – Przejęcie przez Polskę zbiorów Biblioteki Rapperswilskiej (Szwajcaria) i przekazanie ich Bibliotece Narodowej.

 

12 maja 1928 – Litwa odrzuca zawarcie z Polską paktu o nieagresji.

 

5 czerwca 1928 – Na obradach Ligi Narodów wszyscy przedstawiciele mocarstw wystąpili przeciw Litwie za jej nieustępliwe stanowisko w załatwieniu sporu z Polską, która gotowa jest iść na ustępstwa.

 

28 lipca 1928 – W Amsterdamie otwarta zostaje IX Olimpiada. Polska uzyskuje w zawodach olimpijskich pierwsze miejsce w rzucie dyskiem Haliny Konopackiej (39,63 m) oraz nagrodę literacką za tom poezji pt. "Laur Olimpijski" Kazimierza Wierzyńskiego.

 

31 lipca 1928 – Tragiczny finał polskiego dalekodystansowego lotu Dęblin-Bagdad. Przy lądowaniu ginie pilot Kazimierz Szałas.

 

4 sierpnia 1928 – Próba pierwszego przelotu przez Atlantyk lotników polskich mjr Idzikowskiego i Kubali na samolocie "Marszałek Piłsudski" z lotniska w Paryżu. W drodze następuje katastrofa. Lotników ratuje z morza statek niemiecki "Samos".

 

18 października 1928 – W Warszawie zmarł gen. Tadeusz Rozwadowski. Służył w armii austriackiej, jako jeden z nielicznych otrzymał podczas I wojny światowej Order Marii Teresy, przynawany za niewykonanie rozkazu, jeśli prowadziło to do zwycięstwa. W wojnie z Rosją bolszewicką szef sztabu.

 

30 grudnia 1928 – Przejęcie przez państwo cywilnego lotnictwa w Polsce i utworzenie państwowego przedsiębiorstwa "Lot".

 

1 stycznia 1929 – Rozpoczęło działalność państwowo-samorządowe przedsiębiorstwo Polskie Linie Lotnicze "LOT", obsługujące w zimie szlaki powietrzne o łącznej długości 2267 km, w lecie o 633 km więcej. Sieć łączyła z Warszawą główne miasta Polski: Lwów, Kraków, Katowice, Poznań, Bydgoszcz oraz Gdańsk. Z miast zagranicznych: Wiedeń i Brno. Najdłuższy przelot: Warszawa-Lwów trwał 2 godziny i 45 minut, najkrótszy: Katowice-Kraków 45 min.

 

27 stycznia 1929 – Na kongresie Ukraińskiej Organizacji Wojskowej w Wiedniu powołano Organizację Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). W Polsce działała nielegalnie, stosowała terrorystyczne metody walki. Jednym z przywódców był S. Bandera.

 

26 lutego 1929 – Sejm większością głosów (219 : 136) stawia ministra skarbu Czechowicza przed Trybunałem Stanu za przekroczenie budżetowe w 1927 i 1928 roku.

 

20 marca 1929 – W Paryżu zmarł marszałek Francji i Polski, gen. Ferdynand Foch.

 

16 maja 1929 – W Poznaniu otwarto Pierwszą Powszechną Wystawę Krajową.

 

1 lipca 1929 – Wszechsłowiański Zjazd Sokolstwa w Poznaniu pod przewodnictwem prezesa A. Zamoyskiego.

 

9 lipca 1929 – W Bystrej koło Bielska zmarł nestor malarstwa polskiego Julian Fałat (ur. 1853).

 

1 sierpnia 1929 – Z inicjatywy Sowietów na dzień 1 sierpnia wyznaczono obchodzenie na całym świecie święta komunistów. Robotnicy w Polsce i innych krajach nie wzięli masowo udziału w tym święcie.

 

30 sierpnia 1929 – Ukończenie budowy wielkiego mostu na rzece Delaware w St. Zjednoczonych przez znakomitego inżyniera Polaka Ralfa Modrzejewskiego (Modjeski). Jest to 12. most jego budowy w St. Zjednoczonych.

 

6 września 1929 – Wysunięcie projektu powołania unii europejskiej na posiedzeniu Rady Ligi Narodów. Rozpatrywane jest utworzenie Unii Narodów Europejskich na wzór St. Zjednoczonych lub Szwajcarii.

 

22 września 1929 – Sprowadzenie do Polski z Paryża prochów Joachima Lelewela, który zmarł 29 V 1861 r. w Paryżu w przytułku dla nędzarzy. Był członkiem Rządu Narodowego w 1831 r. Historyk; był pionierem polskiej ideologii demokratycznej.

 

29 września 1929 – Pierwsza w Polsce projekcja filmu dźwiękowego.

 

1 lutego 1930 – Uruchomiono połączenie telefoniczne między Polską a Nowym Jorkiem. Opłata za rozmowę – 52 i pół dolara.

 

13 lutego 1930 – Założony został Związek Pracy dla Państwa, sanacyjna organizacja młodzieżowa, nazywana Legionem Młodych. Skupiał młodzież inteligencką i akademicką.

 

2 maja 1930 – Wręczenie nagród za projekty Świątyni Opatrzności, która ma stanąć w Warszawie na Ochocie.

 

14 maja 1930 – W Krakowie zmarł Władysław Orkan, pisarz i poeta.

 

17 maja 1930 – 4 mln dolarów wniósł Bank Polski do Międzynarodowego Rozrachunkowego Banku Państw w Szwajcarii. Ogólny kapitał Banku 145 mln dolarów.

 

22 maja 1930 – Delegaci rządu polskiego i niemieckiego prowadzą rokowania w sprawie "wojny celnej".

 

26 maja 1930 – W zlocie gwiaździstym w Brnie zdobywcą pierwszej nagrody został as polskiego lotnictwa kpt. B. Orliński.

 

1 czerwca 1930 – Na trasie Gdańsk-Warszawa-Lwów-Bukareszt uruchomiona została pierwsza polska linia lotnicza dla ruchu pasażerskiego.

 

4 czerwca 1930 – Pogrom polskich instytucji w Kownie.

 

5 czerwca 1930 – Amerykańska firma nie będzie elektryfikować Polski, ponieważ wydanie koncesji byłoby niekorzystne dla polskiej gospodarki.

 

29 czerwca 1930 – Decyzja marszałka Piłsudskiego o ograniczeniu wpływu Sejmu na decyzje dotyczące państwa spowodowała konsolidację opozycji. Centrolewica zwołuje kongres w Krakowie, podejmujący walkę z rządem. Aresztowano liderów i osadzono ich w więzieniu wojskowym w Brześciu.

 

2 października 1930 – Arcybiskup Szeptycki interweniuje w sprawie zamykania szkół ukraińskich. Władze polskie odpowiadają, że w szkołach tych młodzież wychowywana jest w nienawiści do Polski.

 

30 października 1930 – Ustanowienie Krzyża i Medalu Niepodległości.

 

1 marca 1931 – Obliczenie przez polskiego astronoma prof. T. Banachiewicza orbity nowo odkrytej planety Pluton.

 

24 maja 1931 – W Warszawie uruchomiono jedną z najpotężniejszych w Europie stacji radiofonicznych.

 

11 czerwca 1931 – W Warszawie odbył się zjazd delegatek kobiecych organizacji słowiańskich.

 

26 października 1931 – Pierwszy dzień procesu byłych więźniów brzeskich. Przed sądem stanęli: Witos, Liberman, Barlicki, Dubois i inni. Wszyscy oskarżeni są o przygotowanie zamachu stanu.

 

13 stycznia 1932 – Zapadł wyrok w sprawie więźniów brzeskich. Najwyższy wyrok wynosił 3 lata, najniższy 1,5 roku. Jedną osobę uniewinniono.

 

6 marca 1932 – W Wilnie zmarł wielki patriota biskup dr Władysław Bandurski.

 

10 maja 1932 – Hitlerowcy zainicjowali serię antypolskich wystąpień w Gdańsku.

 

29 maja 1932 – Otwarcie Instytutu Radowego imienia Marii Skłodowskiej-Curie, w obecności Prezydenta I. Mościckiego i znakomitej uczonej.

 

3 czerwca 1932 – Katastrofą zakończyła się pierwsza próba amerykańskiego lotnika przelotu z Ameryki do Polski.

 

19 czerwca 1932 – Janusz Kusociński pobił na dystansie 3 km (8:18,8) dotychczasowy rekord Nurmiego.

 

25 czerwca 1932 – Dla uczczenia setnej rocznicy przyjazdu Chopina do Paryża odbyło się wiele imprez, w tym specjalny koncert utworów chopinowskich w wykonaniu Ignacego Paderewskiego.

 

11 lipca 1932 – Na terenie Rzeczpospolitej obowiązuje jednolity kodeks karny.

 

16 lipca 1932 – Z Gdyni wyruszyła na Wyspę Niedźwiedzią Pierwsza Polska Wyprawa Roku Polarnego 1932/33.

 

25 lipca 1932 – Podpisanie przez Polskę i Sowiety w Moskwie paktu o nieagresji.

 

24 sierpnia 1932 – Pilot Franciszek Żwirko i inżynier mechanik Stanisław Wigura zajęli pierwsze miejsce w III Challenge’u, czyli Międzynarodowym Turnieju Lotniczym Samolotów Turystycznych.

 

1 września 1932 – Wprowadzenie specjalnych opłat na fundusz bezrobocia.

– Reforma szkolnictwa. Wprowadzono trzy typy szkół: 6-klasową powszechną, 4-klasowe gimnazjum i 2-klasowe liceum.

 

12 września 1932 – Tragiczna śmierć bohaterów turnieju lotniczego: por. Żwirki i inż. Wigury. Lotnicy, udając się do Czech w godzinach rannych, giną w katastrofie pod Cierlickiem – na Śląsku Zaolziańskim.

 

16 września 1932 – Wycofanie się Niemiec z Konferencji Rozbrojeniowej do chwili przyznania im równouprawnienia militarnego. Sowiety popierają stanowisko Niemiec.

 

2 listopada 1932 – Józef Beck został ministrem spraw zagranicznych.

 

26 listopada 1932 – Ratyfikacja paktu o nieagresji między Polską a Sowietami.

 

2 grudnia 1932 – Projekt wydawców polskich dotyczący utworzenia dla wszystkich narodów słowiańskich jednolitej pisowni i alfabetu.

 

9 stycznia 1933 – Oświadczenie ministra Rzeszy Niemieckiej dra Brachta w sprawie "korytarza" przy otwarciu Wystawy poświęconej Prusom Wschodnim, że celem Niemców w tym regionie jest ponowne połączenie ich z Rzeszą.

 

12 lutego 1933 – W „Sunday Express” wywiad z kanclerzem Niemiec, Adolfem Hitlerem, który uznał traktat wersalski za nieszczęście nie tylko dla Niemiec. Za haniebną niesprawiedliwość uznał przynależność Pomorza Gdańskiego do Polski, a korytarz polski musi być zwrócony Niemcom. Wypowiedź ta spotkała się ze stanowczą ripostą polską i negatywną oceną Francji.

 

4 marca 1933 – Krach finansowy w Stanach Zjednoczonych, powodujący wprowadzenie przez prezydenta Roosevelta moratorium bankowego.

 

22 marca 1933 – Rozwiązanie stowarzyszenia Obóz Wielkiej Polski.

 

7 maja 1933 – Kapitan Skarżyński w przelocie przez Atlantyk ustanowił, na samolocie turystycznym RWD, nowy rekord świata – 19 godzin i 3 min.

 

8 maja 1933 – prof. Ignacy Mościcki ponownie wybrany Prezydentem Rzeczypospolitej.

 

15 maja 1933 – Przedstawiciele partii hitlerowskiej na Gdańsk składają oświadczenie komisarzowi Ligi Narodów, że chcą respektować umowy polskie z Gdańskiem i żyć w zgodzie z Polską.

– Największa autostrada w Stanach Zjednoczonych łącząca Nawask z New Jersey nosi nazwę drogi Kazimierza Pułaskiego.

 

19 maja 1933 – Kpt. Bajan i Dudziński triumfatorami w austriackich zawodach lotniczych.

 

28 maja 1933 – Zwycięstwo hitlerowców w Sejmie Gdańskim (38 mandatów, Polacy – 2).

 

9 czerwca 1933 – Ratyfikacja traktatu przyjaźni, prawno-konsularnego i handlowego między Polską a USA.

 

12 sierpnia 1933 – Skasowanie przez radę miasta Lipska historycznej nazwy ulicy i mostu na Elsterze ks. Józefa Poniatowskiego.

 

12 września 1933 – Uroczysty obchód 250. rocznicy odsieczy Wiednia w stolicy Austrii z udziałem prezydenta Miklasa, kanclerza Dollfussa i delegacji polskiej.

 

22 października 1933 – Wypowiedzenie przez Niemców członkostwa w Lidze Narodów i udziału we wszystkich jej komisjach.

 

5 marca 1934 – Na zawodach w Brooklynie polska zawodniczka Walasiewiczówna ustanawia rekord świata na 60 metrów: 7,2 sekundy.

 

14 kwietnia 1934 – Powołano skrajnie prawicowy Obóz Narodowo-Radykalny (ONR).

 

20 kwietnia 1934 – Ulica w Stambule, gdzie stał dom, w którym zmarł Adam Mickiewicz, otrzymała imię wieszcza.

 

2 maja 1934 – Otwarcie pasażerskiej komunikacji lotniczej Polska-Turcja.

 

5 maja 1934 – Polsko-sowiecki protokół w Moskwie, przedłużający pakt o nieagresji do 31 grudnia 1945 r.

 

12 maja 1934 – Zjazd harcerstwa polskiego w Wilnie.

 

13 maja 1934 – Odsłonięcie pomnika gen. Bema w Budapeszcie.

 

14 maja 1934 – W Warszawie zabity został przez zamachowców z OUN pułkownik Bronisław Pieracki (ur. 1895). Polityk, legionista, działacz POW, poseł na Sejm, wicepremier i minister spraw wewnętrznych.

 

29 maja 1934 – W Gdańsku rozwiązano partię komunistyczną.

 

11 czerwca 1934 – Polska ekspedycja polarna wyjechała na Spitzbergen.

 

15 czerwca 1934 – Zabójstwo ministra gen. Pierackiego przez zamachowca ukraińskiego.

 

17 czerwca 1934 – Decyzją Prezydenta RP w Berezie Kartuskiej został utworzony obóz izolacyjny dla osób zagrażających bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu.

 

29 czerwca 1934 – Do Warszawy wrócili bracia Adamowiczowie. Pierwsi Polacy, którzy dokonali przelotu przez Atlantyk.

 

2 lipca 1934 – Uruchomiono obóz w Berezie Kartuskiej.

 

5 lipca 1934 – Zmarła Maria Curie (z d. Skłodowska).

 

10 lipca 1934 – Władze państwowe rozwiązały Obóz Narodowo-Radykalny. ONR kontynuował działalność nielegalnie.

 

31 lipca 1934 – Stefan Starzyński komisarycznym prezydentem Warszawy.

 

6 sierpnia 1934 – Rozpoczęcie budowy Kopca Marszałka Piłsudskiego na Sowińcu pod Krakowem w 20. rocznicę wymarszu 1 komp. Kadrowej z Krakowa.

 

11 września 1934 – Odrzucenie przez Polskę Paktu Wschodniego, zaproponowanego przez Sowiety państwom Europy. 1944 – Dekret PKWN powołał rady narodowe, jako terenowe organizacje władzy państwowej w Polsce Ludowej. Pierwsza powołana była Lubelska Wojewódzka Rada Narodowa (18 II) i Miasta Warszawy (20 II). Do 1950 r. rady narodowe były organami samorządu terytorialnego.

 

13 września 1934 – Deklaracja min. Becka w Genewie w sprawie mniejszości narodowych. Na zgromadzeniu Ligi Narodów Polska wypowiada traktat o mniejszościach. Rząd nie będzie współpracować z organami międzynarodowymi w zakresie kontroli nad stosowanymi już przez Polskę zasadami równego traktowania mniejszości.

 

24 września 1934 – Odkrycie przez Irenę Curie-Joliot, córkę Marii Curie, metody sztucznego wytwarzania radu.

 

20 października 1934 – Postanowienie państw "bloku złotego" w Brukseli o utrzymaniu waluty opartej na złocie. W konferencji uczestniczy przedstawiciel Polski.

 

11 listopada 1934 – Ostatnia rewia na Polu Mokotowskim w dniu Święta Niepodległości przed Marszałkiem J. Piłsudskim.

 

29 listopada 1934 – Rozporządzenie o zniesieniu systemu kartkowego na żywność w Sowietach.

 

2 lutego 1935 – W wieku 100 lat zmarł Bolesław Limanowski, bojownik o niepodległość Polski, uczestnik powstania styczniowego, historyk, senator RP z ramienia PPS.

 

17 marca 1935 – W hucie "Pokój" rozpoczęła pracę nowoczesna walcarka blach, skonstruowana przez inż. Tadeusza Sendzimira, wybitnego polskiego metalurga. W latach późniejszych wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Jego imię nosi obecnie kombinat w Nowej Hucie.

 

23 marca 1935 – Uchwalenie Konstytucji Kwietniowej, przyjętej przez Sejm stosunkiem głosów 260 : 130 (podpisana przez prezydenta RP 23 IV). Organy władzy (sejm, senat, rząd, sądy, wojsko) zostały podporządkowane prezydentowi, który otrzymał prawo wydawania dekretów z mocą ustawy i zakładania weta przeciw ustawom sejmowym. Prezydent mógł przedterminowo rozwiązać sejm i senat, powoływał 1/3 senatorów.

 

22 kwietnia 1935 – Podpisanie przez prezydenta RP i rząd nowej konstytucji (z 23 III).

 

9 maja 1935 – Porozumienie polsko-niemieckie w sprawie szkół na Górnym Śląsku.

 

12 maja 1935 – Zgon Marszałka Józefa Piłsudskiego, wskrzesiciela Polski i budowniczego jej potęgi, twórcy Legionów, pierwszego Naczelnika Odrodzonego Państwa Polskiego.

 

18 maja 1935 – Trumna ze zwłokami J. Piłsudskiego złożona została w krypcie na Wawelu.

 

20 maja 1935 – Uniwersytet Warszawski przyjmuje nazwę: Uniwersytet Józefa Piłsudskiego.

– Liga Narodów składa hołd pamięci Marszałka Piłsudskiego.

 

30 maja 1935 – Do srebrnej urny zostaje złożone serce Marszałka Piłsudskiego.

 

12 czerwca 1935 – Konferencja Dalekowschodnia uznała Gdynię za port zasadniczy w komunikacji z Dalekim Wschodem. Wprowadza to zrównanie stawek frachtowych Gdyni ze stawkami Hamburga, Antwerpii i Rotterdamu.

 

15 czerwca 1935 – Władze niemieckie zakazały rozpowszechniania na terenie Prus Wschodnich powieści Sienkiewicza Krzyżacy.

 

25 czerwca 1935 – Na zaproszenie marynarki niemieckiej z Kilonii, pierwszą wizytę oficjalną złożyła w Niemczech marynarka polska: kontrtorpedowce "Wicher" i "Burza".

 

26 czerwca 1935 – Uchwalenie przez Sejm nowej ordynacji wyborczej, która przewiduje podział na okręgi. Wybiera się w nich dwóch kandydatów ilością głosów nie mniejszą niż 10 000. Liczba posłów – 208, senatorów – 90, w 1/3 powoływanych przez Prezydenta, w 2/3 przez obywateli odznaczonych za walki o niepodległość lub mających wyższe wykształcenie.

 

5 lipca 1935 – W Warnie poświęcono pomnik mauzoleum wzniesiony ku czci króla polskiego Władysława Warneńczyka.

 

19 sierpnia 1935 – Wprowadzenie mundurowej policji kobiecej w Polsce. Dwadzieścia pięć pań rozpoczyna pracę w policji.

 

26 sierpnia 1935 – Dekret Prezydenta RP o nadaniu Uniwersytetowi Warszawskiemu nazwy "Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie" oraz Bibliotece Narodowej �"Biblioteka Narodowa Józefa Piłsudskiego".

 

13 września 1935 – Święta Faustyna Kowalska miała objawienie dotyczące Koronki do Miłosierdzia Bożego.

 

30 października 1935 – Decyzją premiera płk. Walerego Sławka rozwiązano Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR).

 

27 grudnia 1935 – Pierwsza obserwacja najodleglejszej planety – Plutona – za pomocą przyrządów polskiej konstrukcji. Dotychczas Pluton uchodził za niedostępną strefę badań dla polskich obserwatorów astronomicznych.

 

16 lutego 1936 – W szwajcarskiej wilii Ignacego Paderewskiego w Morges (stąd Front Morges) rozpoczęto rozmowy o utworzeniu bloku stronnictw centrum i przejęciu władzy przez siły demokratyczne. W rozmowach, oprócz gospodarza, uczestniczyli m.in. J. Haller, Wł. Sikorski, W. Witos i W. Korfanty.

 

20 lutego 1936 – Rząd rozwiązuje Stronnictwo Narodowe na Górnym Śląsku.

 

21 lutego 1936 – Uruchomienie pierwszej w Polsce kolejki linowej na Kasprowy Wierch w Tatrach.

 

12 maja 1936 – Przeniesienie serca Marszałka Piłsudskiego na Rossę w Wilnie.

 

23 czerwca 1936 – Napad inż. Adama Doboszyńskiego na Myślenice. Na czele oddziału sformowanego ze swych zwolenników maszeruje on na Myślenice, zdobywa miasteczko i po zniszczeniu sklepów żydowskich wycofuje się w góry, gdzie aresztuje go policja.

 

16 lipca 1936 – W falach Bałtyku ginie gen. Gustaw Orlicz-Dreszer, Prezes Głównego Zarządu Ligi Morskiej i Kolonialnej. Przyczyną katastrofy była awaria samolotu.

 

2 sierpnia 1936 – Zdobycie 3. miejsca (brązowy medal) przez Marię Kwaśniewską w rzucie oszczepem na olimpiadzie w Berlinie.

 

31 października 1936 – Zgon Ignacego Daszyńskiego, przywódcy i twórcy ruchu socjalistycznego w Małopolsce, posła parlamentarnego w b. zaborze austriackim, marszałka Sejmu Polskiego, wielkiego mówcy i zasłużonego męża stanu. 1945 – Zmarł Wincenty Witos (ur. 1874), działacz ludowy, polityk, publicysta. Pogrzeb w jego rodzinnej wiosce Wierzchosłowicach koło Tarnowa zgromadził ponad 100 000 osób.

 

11 listopada 1936 – Na placu Zamkowym w Warszawie odbyło się uroczyste wręczenie buławy marszałkowskiej gen. Edwardowi Rydzowi-Śmigłemu.

 

2 lutego 1937 – W Radomiu zakończył się ostatni przed wojną XXIV Kongres PPS, na którym wykluczono współpracę z komunistami.

 

8 lutego 1937 – Wicepremier inż. E. Kwiatkowski przedstawił na komisji budżetowej sejmu plan rozbudowy centralnego rejonu przemysłowego między Sanem a Wisłą, z Sandomierzem jako ośrodkiem.

 

21 lutego 1937 – Proklamowanie nowej formacji politycznej pod nazwą "Obóz Zjednoczenia Narodowego" (OZN).

 

1 marca 1937 – Powołany został Obóz Zjednoczenia Narodowego, druga po BBWR próba skupienia zwolenników rządów pomajowych. Szefem został płk Adam Koc (1891-1969), poseł na sejm, senator, minister skarbu rządu emigracyjnego.

 

2 marca 1937 – Polska wyprawa wysokogórska zdobywa w Andach trzeci z najwyższych szczytów Ameryki – Nevada Pissis (6780 metrów).

 

20 marca 1937 – Symboliczne ścięcie pierwszego drzewa na terenie przyszłego COP-u.

 

29 marca 1937 – W Lozannie zmarł Karol Szymanowski (ur. 6 X 1882 r.). Był najwybitniejszym kompozytorem polskim pierwszej połowy XX w. i obok Chopina o największym rozgłosie międzynarodowym.

 

9 kwietnia 1937 – W Warszawie zmarł Franciszek Fiszer, jedna z najbarwniejszych postaci przedwojennej stolicy. Był filozofem, artystą i przyjacielem artystów, mistrzem paradoksu. Jego celne dowcipy powtarzają kolejne pokolenia.

 

23 kwietnia 1937 – Ustawą sejmową dzień 11 listopada, jako rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości i jako dzień po wsze czasy związany z imieniem Józefa Piłsudskiego, Zwycięskiego Wodza Narodu – jest uroczystym Świętem Niepodległości.

 

25 kwietnia 1937 – Zmarł Michał Drzymała (ur. 13 IX 1857 r.), chłop ze wsi Pogradowice. Gdy w 1904 r. władze niemieckie wydały zakaz budowania domów przez Polaków, Drzymała zakupił cyrkowy wóz i w nim zamieszkał.

 

4 maja 1937 – Notyfikacja w Londynie zainteresowania Polski sprawą emigracji żydowskiej do Palestyny.

 

22 maja 1937 – Podpisanie układu gospodarczego między Francją i Polską.

 

8 czerwca 1937 – W Liskowie, idealnej wsi stworzonej przez ks. Blizińskiego, otwarta została wystawa "Pracy i kultury wsi". Ksiądz Bliziński, jej twórca, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą OOP.

 

11 czerwca 1937 – Rozpoczął się proces przeciw marszałkowi Tuchaczewskiemu i siedmiu wysokiej rangi oficerów, którzy oskarżeni są o zdradę i szpiegostwo. Wszyscy oskarżeni przyznali się do winy i zostali skazani na śmierć.

 

23 czerwca 1937 – Zatarg między rządem i władzą kościelną. Arcybiskup krakowski A. Sapieha poleca przeniesienie trumny ze zwłokami marszałka Piłsudskiego do krypty wieży Srebrnych Dzwonów, wbrew woli Prezydenta. Do dymisji podaje się Premier Składkowski. Przeciw osobie abpa Sapiehy protestują różne związki i organizacje. Konflikt kończy wyjaśnienie arcybiskupa.

 

25 czerwca 1937 – W Poznaniu odbyła się inauguracja Międzynarodowego Kongresu Chrystusa Króla z udziałem legata papieskiego, ks. kard. Hlonda i polskich władz państwowych.

 

1 września 1937 – Stolica Apostolska uznaje groby wawelskie za nienaruszalne. Zmiany mogą być dokonywane tylko po uzgodnieniu z prezydentem RP.

 

4 września 1937 – Protest ambasady polskiej w Berlinie przeciw bluźnierczemu wystąpieniu pisma "Der Arbeitmann" o obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej.

 

9 września 1937 – Zgon prof. Tadeusza Piniego (ur. 1872), znakomitego polonisty, krytyka i historyka literatury. Opracował popularne wydanie dzieł znakomitych poetów polskich: A. Mickiewicza, J. Słowackiego, Z. Krasińskiego, C. Norwida, A. Asnyka.

 

13 września 1937 – Powrót z Madagaskaru polskiej komisji, która badała możliwość osadnictwa na tej wyspie.

 

27 października 1937 – W Batorowie pod Poznaniem zmarł gen. Józef Dowbór-Muśnicki.

 

11 listopada 1937 – Pierwsze obchody Święta Niepodległości, jako ustawowego dnia świątecznego w Państwie.

 

9 grudnia 1937 – W Warszawie zmarł znakomity pisarz Andrzej Strug (Tadeusz Gałecki).

 

14 grudnia 1937 – Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych o osadzeniu w obozie izolacyjnym w Berezie Kartuskiej szkodników życia publicznego, których skazanie wyrokiem sądowym z różnych względów jest niemożliwe.

 

21 grudnia 1937 – Na Rynku w Krakowie odbył się po raz pierwszy konkurs krakowskich szopek, powtarzany odtąd corocznie (z wyjątkiem, oczywiście, lat niemieckiej okupacji).

 

4 lutego 1938 – Zmarł znakomity dramaturg, poeta i publicysta Karol Hubert Rostworowski (ur. 1887). Do wielkich jego dzieł należy dramat Judasz z Kariothu.

 

14 lutego 1938 – Zdemolowanie redakcji "Dziennika Wileńskiego" w Wilnie i pobicie członków redakcji przez oficerów za artykuł znieważający pamięć Marszałka Piłsudskiego. Autor i wydawca dziennika aresztowani i oskarżeni o znieważenie narodu polskiego.

 

1 marca 1938 – Zmarł Władysław Grabski, premier w latach 1920, 1924 i 1925, minister skarbu i rolnictwa. Zreformował gospodarkę finansową państwa. Zlikwidował szalejącą po odzyskaniu niepodległości inflację, wprowadzając stałą monetę – polski złoty.

 

25 marca 1938 – Nabywcy polskich samochodów i samolotów produkowanych w kraju mogą korzystać ze znacznych ulg podatkowych, zdecydował parlament, przyjmując ustawę o ulgach podatkowych.

 

23 marca 1938 – Uchwalenie przez Senat ustawy o zniesieniu sądów przysięgłych oraz ustawy o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego.

 

5 kwietnia 1938 – Powołano Stronnictwo Demokratyczne.

 

12 kwietnia 1938 – W Paryżu, w wieku 65 lat, zmarł Fiodor Szalapin, uważany za jednego z największych śpiewaków wszystkich czasów.

 

17 kwietnia 1938 – W Bazylice św. Piotra w Rzymie odbyła się kanonizacja bł. Andrzeja Boboli.

 

25 kwietnia 1938 – Zgon w Gołotczyźnie nestora piśmiennictwa polskiego Aleksandra Świętochowskiego, czołowego bojownika pozytywizmu polskiego.

 

16 maja 1938 – Studenci Uniwersytetu Stefana Batorego uchwalili rezolucję domagającą się wprowadzenia numerus nullus dla Żydów.

 

11 czerwca 1938 – Do Polski sprowadzono relikwie św. Andrzeja Boboli.

 

17 czerwca 1938 – Ksiądz kard. Kakowski został kanclerzem kapituły orderu "Orła Białego".

 

18 czerwca 1938 – W Warszawie otwarto nowy gmach Muzeum Narodowego.

 

20 czerwca 1938 – Maturzyści muszą odbyć obowiązkową służbę pracy w Junackich Hufcach Pracy.

 

15 lipca 1938 – Sprowadzenie z Leningradu do kościoła w Wołczynie w powiecie brzeskim prochów króla Stanisława Augusta.

 

1 września 1938 – W Paryżu zmarł ostatni syn Adama Mickiewicza – Józef. Żył 88 lat. Pracował jako urzędnik.

 

15 września 1938 – Wielkie pięciodniowe manewry armii polskiej na Wołyniu.

 

17 września 1938 – Uchwała Komitetu Porozumiewawczego Stronnictw Polskich w Czechosłowacji, domagająca się rozciągnięcia na ludność polską na Śląsku Zaolziańskim praw, jakie otrzyma jakakolwiek inna grupa narodowa w Czechosłowacji.

– Rząd Czechosłowacji rozwiązuje partię Niemców sudeckich, zamyka również granicę czesko-polską.

– Pierwsze demarche Rządu Polskiego w Paryżu i Londynie w sprawie samostanowienia Polaków zza Olzy.

 

21 września 1938 – Złożenie przez polskiego posła Papee w Pradze noty, żądającej załatwienia sprawy terytoriów zamieszkałych przez ludność polską analogicznego z załatwieniem sprawy ludności niemieckiej. Równocześnie rząd polski wypowiada umowę z roku 1925 i składa protest przeciwko nieuwzględnieniu w projekcie londyńskim postulatów polskich.

 

23 września 1938 – Ogłoszenie powszechnej mobilizacji w Czechosłowacji. Walki ludności polskiej z Czechami na Zaolziu.

– Wystąpienie Sowietów przeciw Polsce z zagrożeniem wypowiedzenia paktu o nieagresji z r. 1932 na wypadek wkroczenia wojsk polskich na terytorium czechosłowackie. Polska oświadcza, że zarządzenia związane z obroną państwa są jej sprawą wewnętrzną, a teksty umów i traktatów są znane dostatecznie.

 

26 września 1938 – Specjalnym samolotem prezydent Benesz przesłał odręczny list skierowany do Prezydenta I. Mościckiego w sprawie stosunków polsko-czechosłowackich.

– Zmobilizowanie pod broń 60 000 ochotników z wszystkich miast polskich do Korpusu Zaolziańskiego.

– Oświadczenie Adolfa Hitlera o nienaruszalności dobrych stosunków między Niemcami i Polską.

 

27 września 1938 – Rząd Polski wysyła do Pragi notę precyzującą ostateczne żądania w sprawie zwrotu Śląska Zaolziańskiego.

 

29 września 1938 – Mussolini inicjuje konferencję w Monachium z udziałem Hitlera, Chamberlaina i Daladiera. Zawarty układ zaspokaja żądania Niemiec wobec Czechosłowacji, Anglia, Francja i Włochy na wypadek nieprzyjęcia układu przez Pragę deklarują zgłoszenie pełnego desinteressement. W sprawie żądań Polski i Węgier szefowie rządów ustalają trzymiesięczny termin do załatwienia kwestii.

 

1 października 1938 – Przyjęcie przez rząd Republiki Czechosłowackiej żądań polskich dotyczących zwrotu ziemi śląskiej za Olzą.

 

2 października 1938 – Wkroczenie wojsk polskich do Cieszyna za Olzą.

 

5 października 1938 – W Łagiewnikach k. Krakowa zmarła siostra Faustyna Kowalska ze zgromadzenia ss Matki Bożej Miłosierdzia (ur. 1905 r. w Głogowcu k. Łodzi).

 

11 października 1938 – Dekret Prezydenta RP o zjednoczeniu odzyskanych ziem Śląska Cieszyńskiego i rozciągnięciu niektórych ustaw na Śląsk Cieszyński.

 

2 grudnia 1938 – Wicepremier E. Kwiatkowski przedstawił sejmowi projekt planu modernizacji Polski do roku 1954.

 

2 stycznia 1939 – Zmarł Roman Dmowski (ur. 9 VIII 1864 r.), polityk, publicysta, przywódca Narodowej Demokracji, pochowany na cmentarzu na warszawskim Bródnie.

 

5 stycznia 1939 – W czasie wizyty w Niemczech minister Józef Beck spotkał się z Adolfem Hitlerem i Joachimem Ribbentropem. Niemcy wysunęli propozycję wcielenia Gdańska do Rzeszy i utworzenie eksterytorialnego korytarza z Prusami. Gwarancją miała być nienaruszalność polskiej granicy z Niemcami.

 

10 lutego 1939 – Zmarł papież Pius XI. Wielki przyjaciel Polski i Polaków. Przyczynił się do powstania KUL-u.

 

16 marca 1939 – Rząd Polski poinformował o uznaniu niepodległości Słowacji.

 

21 marca 1939 – W imieniu Niemiec, Ribbentrop przekazał ambasadorowi Józefowi Lipskiemu żądanie włączenia Gdańska do Niemiec. Dalsze żądania dotyczyły budowy trasy eksterytorialnej do Prus Wschodnich i zawarcia przymierza przeciw ZSRS.

 

23 marca 1939 – Sztab Główny WP zarządził częściową mobilizację armii.

 

26 marca 1939 – Rząd Polski odrzucił żądania niemieckie dotyczące m.in. włączenia Gdańska do Niemiec i budowy trasy eksterytorialnej do Prus Wschodnich.

 

3 kwietnia 1939 – Samobójstwo popełnił płk Walery Sławek, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego.

 

11 kwietnia 1939 – Adolf Hitler podpisał plan agresji na Polskę noszący kryptonim Fall Weiss.

 

28 kwietnia 1939 – W przemówieniu wygłoszonym w Reichstagu, Hitler wypowiedział deklarację o nieagresji zawartą z Polską w 1934 r., oskarżając Polskę o prowadzenie z Wielką Brytanią polityki okrążania Niemiec.

 

4 maja 1939 – W paryskim socjalistycznym dzienniku "L'Oeuvre" ukazał się artykuł Marcela Deat pt. "Czy musimy umierać za Gdańsk?". Artykuł wyrażał opinię nie tylko Francuzów, którzy chcieli uniknąć wojny z Hitlerem za cenę kolejnych ustępstw, ale był to też symbol postawy państw zachodnich.

 

25 maja 1939 – Zmarł Aleksander Brückner (ur. 1856), filolog, historyk literatury i kultury. Od 1891 r. członek Akademii Umiejętności. Wybitny erudyta. Odkrywca tzw. Kazań świętokrzyskich.

 

17 sierpnia 1939 – W Warszawie zmarł Wojciech Korfanty (ur. 1873) wybitny działacz polityczny, zasłużony dla odrodzenia narodowego na Śląsku, przywódca powstania śląskiego.

 

23 sierpnia 1939 – Hitlerowskie Niemcy i sowiecka Rosja podpisały pakt o nieagresji, zawierający tajną klauzulę o rozbiorze Polski. Pakt stanowił zachętę dla Hitlera do rozpoczęcia wojny.

 

25 sierpnia 1939 – W Londynie został podpisany na pięć lat układ polsko-brytyjski, który zobowiązywał oba kraje do wszelkiej pomocy i poparcia.

 

31 sierpnia 1939 – Późnym wieczorem hitlerowcy przebrani w mundury polskich żołnierzy dokonali ataku na niemiecką radiostację w Gliwicach. Była to prowokacja ze strony Hitlera, który w ten sposób chciał przekonać międzynarodową opinię, że Polacy pierwsi rozpoczęli działania wojenne. Dla zatarcia śladów, uczestnicy ataku na radiostację zostali przez gestapo zlikwidowani.

 

1 września 1939 – Salwa z dział pokładowych pancernika Schleswig-Holstein, skierowana na Westerplatte rozpoczyna II wojnę światową. Tego dnia o świcie niemieckie samoloty zaczynają bombardowania polskich miast i wsi. Granice Polski przekroczyły wojska lądowe. W Gdańsku regularne oddziały niemieckie zaatakowały placówkę Poczty Polskiej.

– Oficjalny kurs dolara, podany przez Bank Polski, wynosił 8,91 zł za 1 dolara.

– Gestapo zlikwidowało, działający od 3 grudnia 1922 roku w Berlinie, Związek Polaków w Niemczech. Działaczy i członków Związku wywieziono do obozów koncentracyjnych i wymordowano.

 

3 września 1939 – Anglia i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom. Jednak żadnych działań bojowych nie podjęto.

 

7 września 1939 – Po siedmiu dniach ciężkich walk zakończyła się obrona Westerplatte, polskiej wojskowej składnicy tranzytowej na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Z załogi liczącej 182 żołnierzy zginęło 15 (w tym 5 oficerów), 50 było rannych.

 

8 września 1939 – Do Warszawy dociera pierwszy niemiecki zagon pancerny. Rozpoczyna się ostrzał artyleryjski stolicy.

 

10 września 1939 – Spłonął księgozbiór raperswilski sprowadzony do Warszawy w 1927 roku z Muzeum Pamiątek Polskich, utworzonego w 1869 r. przez W. Platera.

 

17 września 1939 – Rząd ZSRR poinformował ambasadora Polski w Moskwie, że utraciła ważność umowa polsko-radziecka o nieagresji zawarta w Moskwie 25 lipca 1932 r., a przedłużona 5 maja 1934 r. do grudnia 1945.

– Armia Radziecka wkroczyła na wschodnie tereny Polski.

– Marszałek Polski Edward Rydz-Śmigły opuścił wraz z rządem Polskę.

 

27 września 1939 – Kapitulacja Warszawy. Jednocześnie Generał Michał Karaszewicz-Tokarzewski powołał konspiracyjną wojskowo-polityczną organizację Służba Zwycięstwu Polski (przekształconą później w Związek Walki Zbrojnej, a następnie w Armię Krajową). Jej celem miała być walka z agresorem niemieckim i sowieckim.

 

30 września 1939 – Prezydent Władysław Raczkiewicz mianował gen. Władysława Sikorskiego premierem rządu na emigracji (był nim do 4 VII 1943).

 

2 października 1939 – Kapitulacja Helu.

 

3 października 1939 – Ostatnia bitwa w kampanii wrześniowej, stoczona pod Kockiem przez armię Polesie pod dowództwem gen. Franciszka Kleeberga z wojskami niemieckimi.

 

5 października 1939 – Ostatnia bitwa wojny obronnej pod Kockiem. Brak amunicji zmusił do kapitulacji grupę operacyjną "Polesie".

 

12 października 1939 – Z ziem polskich zajętych przez wojska niemieckie Hitler polecił wydzielić część nazwaną Generalną Gubernią (dystrykty, czyli okręgi: warszawski, radomski, lubelski i krakowski). Pozostałe ziemie Rzeczypospolitej zostały włączone do Rzeszy.

 

26 października 1939 – Niemcy aresztowali prezydenta Warszawy, Stefana Starzyńskiego.

 

5 listopada 1939 – W Warszawie ukazał się pierwszy podziemny Biuletyn Informacyjny, organ Służby Zwycięstwa Polski (przekształconego później w Związek Walki Czynnej, a następnie w Armię Krajową).

 

6 listopada 1939 – W Collegium Novum gestapo aresztowało 83 pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, ponadto Akademii Górniczej i innych uczelni Krakowa, którzy przybyli tam, aby wysłuchać wykładu zapowiedzianego przez niemieckie władze. Aresztowanych ponad 180 naukowców wywieziono do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

 

7 listopada 1939 – Generał Władysław Sikorski został mianowany naczelnym wodzem armii polskiej i generalnym inspektorem sił zbrojnych.

 

13 listopada 1939 – Rozkazem naczelnego wodza powołano w Warszawie Związek Walki Zbrojnej (od lutego 1942 – AK). Jednym z komendantów był gen. Stefan Rowecki "Grot" (od 30 czerwca 1940).

 

18 grudnia 1939 – Szef NKWD, Ławrientij Beria, podpisał rozporządzenie o rozpoczęciu przesiedleń Polaków w głąb Rosji.

 

13 grudnia 1939 – Generalny gubernator Frank wprowadził przymus pracy dla Polaków od 14. roku życia. To m.in. było podstawą masowej wysyłki ludności polskiej do pracy niewolniczej w Niemczech.

 

27 grudnia 1939 – W Wawrze pod Warszawą Niemcy dokonali masowej egzekucji 107 ludzi wyciągniętych w nocy z łóżek.

 

31 grudnia 1939 – W Polsce zarejestrowano 54 000 pojazdów samochodowych.

 

3 stycznia 1940 – W Limanowej oo. franciszkanie udzielili schronienia 1300 uchodźcom żydowskim (500 z Kalisza, 500 z Lublina, ok. 300 z Poznania).

 

4 stycznia 1940 – We Francji podpisana została umowa wojskowa o formowaniu na terenie tego kraju Wojska Polskiego.

 

18 stycznia 1940 – W Warszawie w biedzie i zapomnieniu zmarł piewca Tatr i Podhala Kazimierz Przerwa-Tetmajer (ur. 1865 r.), poeta, czołowy liryk Młodej Polski.

 

24 stycznia 1940 – Weszło w życie rozporządzenie Generalnego Gubernatora Hansa Franka o konfiskacie majątku prywatnego w GG. Podlegały temu również majątki leśne i rolne, wszelkiego rodzaju surowce oraz półfabrykaty przemysłowe i wyroby gotowe. Konfiskacie podlegał też majątek spółek personalnych, jeżeli więcej niż połowa udziałowców była Żydami, a w przypadku spółek kapitałowych do konfiskaty wystarczyło, by jedna osoba w zarządzie była Żydem.

 

8 lutego 1940 – Po interwencjach (m.in. Watykanu) hitlerowcy zwolnili z obozu w Sachsenhausen najstarszych profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego (profesorów aresztowano podstępnie i wywieziono do obozu 6 XI 1939 r.).

 

10 lutego 1940 – NKWD przeprowadziło pierwszą masową deportację ludności polskiej. Akcja odbywała się w czasie ostrych mrozów. W wagonach bydlęcych wieziono na wschód około 250 tys. mężczyzn, kobiet i dzieci.

Na terenie okupacji niemieckiej rozpoczęła się akcja przymusowego zamykania ludności żydowskiej w gettach. Wprowadzono też przymus pracy (do 12 godzin na dobę) opłacanej głodowymi racjami żywnościowymi (kawałek chleba, miska zupy).

 

14 lutego 1940 – Powołano Armię Krajową. Taką nazwę, na rozkaz Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysława Sikorskiego, przyjął Związek Walki Zbrojnej, konspiracyjna organizacja działająca od listopada 1939 roku. AK była największym podziemnym wojskiem w okupowanej przez Niemcy Europie. Wiosną 1944 roku w jej szeregach służyło 380 tys. żołnierzy. Pierwszym Komendantem Głównym AK był gen. Stefan Rowecki "Grot". Po jego aresztowaniu 30 czerwca 1943 r. nowym dowódcą AK został gen. Tadeusz Komorowski "Bór". Ostatnim gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek".

 

26 lutego 1940

– Prezydent Warszawy dr O. Dengel poinformował władze niemieckie o katastrofalnej sytuacji żywnościowej w mieście, słabym zaopatrzeniu w gaz, chaosie w szkolnictwie. Uniwersytety i szkoły średnie zostały zamknięte.

– W czasie narady dotyczącej sytuacji w Warszawie, gubernator dr Fischer powiedział, że nie ma potrzeby troszczyć się, by Polacy odbudowali swoją stolicę. Natomiast trzeba powołać placówkę, która zorganizowałaby dobre mieszkania, szpitale, restauracje, szkoły i place sportowe dla Niemców.

 

5 marca 1940 – Decyzja Biura Politycznego partii bolszewickiej o wymordowaniu oficerów polskich znajdujących się w niewoli radzieckiej.

 

6 marca 1940 – Emanuel Ringelblum w swych Notatkach z getta: Dwudziestego ósmego lutego złapano wiele Polaków z mieszkań, ulic i kawiarni. Mówią, że chrześcijanie włożyli opaski żydowskie (...) Smutne wiadomości z Łodzi. Rumkowski [prezes tzw. Rady Starszych getta łódzkiego] wyrzuca biedne rodziny z ich mieszkań i wsiedla bogate (...) Skreśla się adwokatów polskich, którzy mają żony żydowskie lub aplikantów Żydów. (...) Politycy i inni znani Polacy zostali skreśleni (...) Z kawiarni zabrano dwieście kobiet chrześcijanek, a później zgwałcono je.

 

3 kwietnia 1940 – W Katyniu NKWD rozstrzelało pierwszą grupę oficerów polskich więzionych od jesieni 1939 r. w obozie w Kozielsku.

– Pułkownik Stanisław Kopański został dowódcą nowo sformowanej w Syrii (protektorat francuski) Brygady Strzelców Karpackich.

 

27 kwietnia 1940 – Heinrich Himmler, naczelny szef gestapo, polecił utworzyć na terenie Oświęcimia obóz koncentracyjny. Pierwszym komendantem mianował Rudolfa Hoessa, poprzednio komendanta obozu w Sachsenhausen. Początkowo obóz był przeznaczony dla Polaków. W 1941 r. zaczęto tu przywozić Żydów, Czechów, Słowaków, Cyganów, Holendrów, Anglików, Niemców, Amerykanów i innych. Składał się on z obozu macierzystego – Auschwitz I; obozu w Brzezince – Auschwitz II, oraz w Monowicach – Auschwitz III z podległą mu siecią podobozów, tworzonych przy zakładach przemysłowych na Śląsku.

 

24 kwietnia 1940 – Do Norwegii odpłynęła z portu Brest Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich.

 

28 maja 1940 – Początek walk z Niemcami o Narwik. Uczestniczyła w nich Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich.

 

31 maja 1940 – W Warszawie w Parku Łazienkowskim Niemcy rozbili pomnik Fryderyka Chopina i przeznaczyli go na złom.

 

2 czerwca 1940 – W Warszawie i Krakowie okupant zaczął wprowadzać niemieckie nazwy ulic.

 

14 czerwca 1940 – Do obozu Auschwitz w Oświęcimiu przywieziono pierwszych więźniów.

 

17 czerwca 1940 – Sformowana we Francji Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich stoczyła bitwę pod Lagarde.

 

18 czerwca 1940 – Hans Frank, generalny gubernator zlikwidował Polską Akademię Umiejętności.

 

21 czerwca 1940 – W Palmirach pod Warszawą rozstrzelano Macieja Rataja – działacza ruchu ludowego.

 

30 czerwca 1940 – Ok. 30 000 nazwisk zawierała pierwsza lista gończa, którą sporządziło gestapo. Znaleźli się na niej przewidziani do aresztowania znani działacze polityczni i państwowi, nauczyciele, księża, lekarze i wojskowi.

 

13 kwietnia 1940 – NKWD przeprowadziło kolejną wielką deportację ludności polskiej ze wschodnich ziem Rzeczypospolitej; stłoczono w wagonach bydlęcych i wywieziono ponad 320 tys. mężczyzn, kobiet i dzieci.

 

1 maja 1940 – Z więzienia na Pawiaku wywieziono 1500 więźniów do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

 

14 czerwca 1940 – Z Tarnowa i Krakowa wywieziono 728 osób do nowo utworzonego na rozkaz Himmlera obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu.

 

2 lipca 1940 – Z więzienia na Montelupich uciekło trzech więźniów, wyskakując z okna na korytarzu I piętra. Byli to: słynny narciarz Stanisław Marusarz, Aleksander Bugajski i Sadowski. Czwarty z więźniów, 18-letni Jabłoński został postrzelony przez niemieckich wartowników.

 

19 lipca 1940 – W czasie trzeciej deportacji ze wschodnich i centralnych województw polskich, władze sowieckie wysiedliły około 240 000 osób. Do grupy tej włączono inteligencję zawodową, jako element kontrrewolucyjny i drobnych kupców, jako element spekulacyjny. Deportowanych rozmieszczono w północnych terenach ZSRR.

 

5 sierpnia 1940 – Podpisanie polsko-brytyjskiej umowy wojskowej. W jej wyniku przystąpiono do tworzenia 1. Korpusu Polskiego, który do 1942 r. wykonywał zadania związane z obroną wschodniego wybrzeża Szkocji.

 

8 sierpnia 1940 – Rozpoczęła się "Bitwa o Anglię" – działania lotnictwa brytyjskiego wspomaganego m.in. przez lotników polskich, przeciw niemieckiej ofensywie powietrznej, prowadzonej w ramach przygotowań do inwazji niemieckiej na Wielką Brytanię. Piloci polscy zestrzelili około 240 samolotów, a 36 uszkodzili.

 

17 sierpnia 1940 – Niemcy wysadzili w powietrze pomnik Adama Mickiewicza na rynku w Krakowie.

 

20 sierpnia 1940 – Pierwsza walka polskich dywizjonów myśliwskich 302 w "Bitwie o Anglię".

 

23 sierpnia 1940 – Niemiecki okupant zniszczył płytę upamiętniającą przysięgę Tadeusza Kościuszki na krakowskim Rynku.

 

13 września 1940 – Generalny Gubernator Hans Frank wydał rozporządzenie o organizowaniu w całej GG żydowskich dzielnic mieszkaniowych.

 

26 października 1940 – W Paryżu zmarła  wybitna malarka Olga Boznańska (ur. 15 IV 1865 w Krakowie). Studiowała w Monachium. Od 1889 r. zamieszkała w Paryżu. Debiutowała w Krakowie w 1886 r. Ponad 80% jej twórczości stanowiły portrety.

 

21 grudnia 1940 – Powstała Delegatura Rządu na kraj, która była krajową agendą rządu emigracyjnego.

 

8 stycznia 1941 – W Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy w Berlinie narada, na której ustalono, że w ciągu 1941 r. trzeba będzie przesiedlić do Generalnej Guberni 831 000 osób z należących do Rzeszy wschodnich terenów niemieckich. Oprócz tego przesiedlić w obrębie GG około 180 000 osób, ze względu na potrzeby Wehrmachtu.

 

17 lutego 1941 – Gestapo aresztowało Ojca Maksymiliana Kolbego oraz czterech innych ojców z Niepokalanowa.

 

21 marca 1941 – Utworzenie przez Niemców getta w Krakowie. Jego ludność (ok. 68 000) została zgładzona w obozach w Bełżcu, Sobiborze i Majdanku.

 

30 marca 1941 – Niemieckie władze okupacyjne wydały zakaz działalności wszelkich stowarzyszeń religijnych.

 

16 kwietnia 1941 – W Krakowie narada z udziałem gubernatora generalnego H. Franka. Kraków, jako stolica GG powinien być otoczony szczególną opieką rządu. Miastu mają być przyznane dodatkowe pieniądze, m.in. na zbudowanie wielkiej piwiarni dla żołnierzy i usunięcie kopców Kościuszki i Piłsudskiego.

 

7 maja 1941 – Okupant hitlerowski usunął z Łodzi biskupów i kapitułę. Blisko 1/3 polskich księży w diecezji łódzkiej poniosło śmierć z rąk hitlerowców. Polakom zabroniono odprawiać publicznych pogrzebów.

 

17 maja 1941 – W Warszawie gestapo aresztowało działaczy Stronnictwa Narodowego i wybitnych uczonych: profesorów Romana Rybarskiego i Witolda Staniszkisa, księży Józefa Jankowskiego i Jana Szambelańczyka oraz kilku zakonników ze zgromadzenia pallotynów. Wszyscy z wyjątkiem prof. Staniszkisa ponieśli śmierć w obozie oświęcimskim.

 

28 maja 1941 – Z więzienia na Pawiaku wywieziono do Oświęcimia ponad 300 więźniów, wśród których był ojciec Maksymilian Kolbe.

 

11 czerwca 1941 – W Palmirach k. Warszawy rozstrzelano kolejną grupę więźniów z Pawiaka.

 

15 czerwca 1941 – Wydano pierwszy rozkaz w sprawie organizowania Komendy Głównej Chłopskiej Straży (od 1942 Bataliony Chłopskie).

 

28 czerwca 1941 – Duchowieństwo polskie zignorowało wydany przez władze niemieckie nakaz usunięcia z kościołów wszelkich pamiątek historycznych.

 

29 czerwca 1941 – W Nowym Jorku zmarł Ignacy Paderewski, światowej sławy pianista i kompozytor, premier rządu w 1919 r.

 

3 lipca 1941 – Gestapo aresztowało we Lwowie 24 profesorów. W kilka godzin później wszystkich rozstrzelano na stokach Kadeckiej Góry. W 1943 r. ciała ekshumowano i spalono, aby zatrzeć ślady zbrodni. Wśród rozstrzelanych był prof. Kazimierz Bartel (1882-1941), wybitny matematyk i polityk. W latach 1920-21 minister kolei. Pierwszy premier po przewrocie majowym (1926). Poseł na sejm, senator.

 

30 lipca 1941 – W Londynie premier Władysław Sikorski i ambasador ZSRR Iwan Majski podpisali układ wznawiający polsko-radzieckie stosunki dyplomatyczne. Umowa przewidywała utworzenie na terytorium ZSRR armii polskiej podporządkowanej operacyjnie naczelnemu dowództwu radzieckiemu, unieważniała umowy sowiecko-niemieckie z 1939 r., zapowiadała amnestię dla obywateli polskich w ZSRR.

 

14 sierpnia 1941 – Przystąpiono do tworzenia Armii Polskiej w ZSRR. Władysław Sikorski i Józef Stalin podpisali umowę o wzajemnej współpracy wojskowej.

 

19 sierpnia 1941 – Do Tobruku (miasto, twierdza i port w Libii) przybyły pierwsze oddziały Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich i podporządkowany jej batalion czechosłowacki. Oddziały utrzymywały najtrudniejszy, zachodni odcinek obrony.

 

3 września 1941 – W obozie koncentracyjnym Auschwitz w Oświęcimiu dokonano pierwszej próby uśmiercenia ludzi za pomocą cyklonu B. Zginęło około 800 osób. Od 1943 roku mordowano w ten sposób około 20 000 ludzi na dobę.

 

12 września 1941 – W Tarnowie została rozstrzelana przez Niemców Helena Marusarzówna (ur. 1918), czołowa polska narciarka, 7-krotna mistrzyni Polski w konkurencjach alpejskich. W czasie okupacji była łączniczką na trasie Zakopane-Budapeszt.

 

22 września 1941 – Niemcy wysłali z Warszawy pierwszy transport Polek – więźniarek do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück.

 

2 grudnia 1941 – W Warszawie zmarł marszałek Edward Rydz-Śmigły (ur. 1886), pochowany na Powązkach pod nazwiskiem Adam Zawisza.

 

4 grudnia 1941 – Władysław Sikorski i Józef Stalin podpisali w Moskwie układ o przyjaźni i pomocy wzajemnej.

 

7 grudnia 1941 – Japończycy bez wypowiedzenia wojny zaatakowali bazę amerykańskiej floty wojennej w Pearl Harbour. II wojna światowa rozszerzyła się na Daleki Wschód.

 

5 stycznia 1942 – Powstała Polska Partia Robotnicza (PPR), na czele której stanął Marceli Nowotko. Powołała ona organizację wojskową Gwardię Ludową (GL). Jedną z głośniejszych akcji GL był zamach na Cafe Club w Warszawie.

 

20 lutego 1942 – W obozie koncentracyjnym w Dachau zmarł Juliusz Bursche, superintendent Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce. Aresztowany przez gestapo, mimo nacisków i gróźb ze strony samego Himmlera, nie wyrzekł się polskości.

 

6 marca 1942 – W obozie zagłady Auschwitz (Oświęcim) zmarł profesor Roman Rybarski, wybitny uczony, historyk, ekonomista i polityk, czołowy działacz Stronnictwa Narodowego.

 

23 marca 1942 – Wojska gen. Władysława Andersa rozpoczęły ewakuację z terenów ZSRR (zakończyła się 30 VIII), udając się na Bliski i Środkowy Wschód. Wśród 114 000 opuszczających ZSRR było około 37 000 osób cywilnych.

 

25 kwietnia 1942 – Szef NKWD gen. Żukow zawiadomił gen. Szyszko-Bohusza, że dalszy pobór do polskiego wojska na terenie Związku Radzieckiego został wstrzymany. Wcześniej do Iranu ewakuowano 44 tys. osób (w tym 33 tys. wojskowych). Decyzja władz sowieckich była niezgodna z wcześniejszymi ustaleniami gen. Andersa ze Stalinem.

 

27 kwietnia 1942 – Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy przedstawił Generalplan Ost, przewidujący m.in. przesiedlenie 80-85% ludności polskiej na Syberię.

 

30 maja 1942 – Niemcy dokonali pierwszego masowego wywozu Żydów z getta w Krakowie do obozu zagłady w Bełżcu.

 

8 czerwca 1942 – Kilkudziesięciu Polaków, którzy przemycali żywność dla Żydów z warszawskiego getta, zostało rozstrzelanych przez Niemców.

 

29 lipca 1942 – W Krakowie zmarł wybitny malarz Wojciech Kossak (ur. 1857), syn Juliusza, profesor Szkoły Sztuk Plastycznych w Warszawie.

 

5 sierpnia 1942 – Likwidacja przez Niemców warszawskiego Domu Sierot prowadzonego przez Janusza Korczaka (wł. Henryk Goldszmit, ur. 1879).

 

9 sierpnia 1942 – W obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu Niemcy zagazowali karmelitankę siostrę Teresę Benedyktę od Krzyża (Edytę Stein). Beatyfikacji dokonał papież Jan Paweł II w 1987 r.

 

27 września 1942 – Zofia Kossak Szczucka i Wanda Filipowicz założyły przy Delegaturze Rządu Polskiego na Kraj – Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom "Żegota", utworzony przez działające w podziemiu partie polityczne: PPS, Stronnictwo Demokratyczne, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Narodowe i Stronnictwo Pracy.

 

8 października 1942 – Oddziały AK przeprowadziły akcję "Wieniec". Uszkodzono tory na sześciu liniach kolejowych wokół węzła warszawskiego. Opóźniło to dostawy dla armii niemieckiej szykującej się do walk o Stalingrad.

 

12 listopada 1942 – Himmler wydał rozporządzenie o utworzeniu na Zamojszczyźnie pierwszego obszaru kolonizacji niemieckiej w Generalnym Gubernatorstwie.

 

2 grudnia 1942 – W getcie warszawskim powstała Żydowska Organizacja Bojowa – zbrojna organizacja konspiracyjna składająca się z istniejącego od marca 1942 r. Bloku Antyfaszystowskiego. Komendantem głównym Mordechaj Anielewicz.

 

13 stycznia 1943 – Żydowski Komitet Narodowy w Polsce skierował do zagranicznych organizacji żydowskich apel: Donosimy Wam o największej zbrodni wszystkich czasów, o wymordowaniu ponad 3 000 000 Żydów w Polsce. W obliczu niebezpieczeństwa zagłady żyjących jeszcze 400 000 Żydów żądamy od Was: 1. Zemsty na Niemcach.

2. Zmuszenia hitlerowców do zaprzestania mordów. 3. Broni na walkę o nasze życie i o naszą cześć. 4. Kontaktu przez delegata w krajach neutralnych. 5. Uratowania przez wymianę 10 000 dzieci. 6. 500 000 dolarów na cele samoobrony i pomocy.

Bracia! Resztki Żydów w Polsce żyją z przeświadczeniem, że w najstraszniejszych dniach naszej historii Wy nie udzieliliście nam pomocy. Odezwijcie się przynajmniej w ostatnich godzinach naszego życia! Jest to nasz ostatni do Was apel. Z prośbą o przekazanie: Stefan Wise, Goldman, Arbeter Ring, Joint Baeker.

 

26 stycznia 1943 – W obozie koncentracyjnym w Dachau zmarł biskup włocławski Michał Kozal. Aresztowany (7 XI 1939) z profesorami i alumnami seminarium duchownego. 14 VI 1987 ogłoszony błogosławionym.

 

29 stycznia 1943 – Niemcy rozstrzelali trzy polskie rodziny (15 osób) za ukrywanie trojga Żydów.

 

5 lutego 1943 – W białostockim getcie Żydzi po raz pierwszy stawili czynny opór Niemcom. Policja i SS przystąpiły do pierwszej akcji likwidacyjnej (do 12 lutego). Zginęło 2000 osób, a 10 000 deportowano do Treblinki.

 

20 lutego 1943 – W obozie na Majdanku zamęczony został Kazimierz Kolbuszewski, profesor literatury polskiej na uniwersytecie we Lwowie. Profesor zesłany został do obozu za ukrywanie swojej studentki Żydówki.

 

3 marca 1943 – Komenda Żydowskiej Organizacji Bojowej z warszawskiego getta wezwała do walki z Niemcami.

 

26 marca 1943 – Akcja Szarych Szeregów pod Arsenałem, dla uwolnienia przewożonych więźniów, m.in. Janka Bytnara. Śmierć poniósł jeden z organizatorów akcji Aleksy Dawidowski "Alek".

 

13 kwietnia 1943 – Niemcy podali wiadomość o odkryciu grobów katyńskich; propaganda sowiecka oskarżyła Niemców o morderstwo polskich oficerów.

 

19 kwietnia 1943 – W przeddzień rocznicy urodzin Hitlera, o świcie na teren getta warszawskiego wkroczyły oddziały hitlerowskie liczące około 3000 ludzi (2269 z SS, 367 granatowych policjantów, 337 faszystów łotewskich i ukraińskich), które miały rozkaz zniszczenia getta. Przeciwko nim stanęło 1100 bojowników żydowskich zorganizowanych w ŻOB (700) i ŻZW (400). W getcie przebywało około 65 000 Żydów. Komunikaty o sytuacji w getcie przekazywane były do Londynu przez dowództwo AK oraz Delegaturę Rządu. Dowódcą powstania był komendant ŻOB Mordechaj Anielewicz, a jego zastępcą Marek Edelman.

 

25 kwietnia 1943 – Zerwanie stosunków dyplomatycznych między ZSRR a rządem polskim. Jako powód władze radzieckie podały równoczesne zwrócenie się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, z prośbą o zbadanie sprawy katyńskiej, gen. Sikorskiego i władz niemieckich.

 

8 maja 1943 – W Sielcach nad Oką utworzona została Pierwsza Warszawska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, powołana z inicjatywy Związku Patriotów Polskich w odpowiedzi na wyjście do Iranu armii gen. W. Andersa. Pierwszym dowódcą był gen. Z. Berling. Dywizja wchodziła w skład 1 Korpusu Sił Zbrojnych w ZSRR, a następnie 1 Armii WP.

 

24 maja 1943 – Powstanie w warszawskim getcie. Niemiecki generał J. Stroop donosi o ujęciu 56 065 Żydów, z czego 7000 zabito, a 6929 odesłano do obozu w Treblince.

 

29 maja 1943 – Na gruzach getta w Warszawie Niemcy rozstrzelali 500 więźniów Pawiaka.

 

3 czerwca 1943 – Żydzi we Lwowie podjęli zbrojną samoobronę przeciw Niemcom.

 

8 czerwca 1943 – W Krakowie obradowała konferencja biskupów polskich, której przewodził abp A. Sapieha. Uchwalono orędzie potępiające prześladowania narodu polskiego przez niemieckich okupantów.

 

30 czerwca 1943 – W Warszawie został aresztowany gen. dywizji Stefan Rowecki-Grot, komendant Armii Krajowej. Agent gestapo, Eugeniusz Świerczewski, winien aresztowania, został z wyroku podziemnego Sądu Specjalnego powieszony w czerwcu 1944 r. Jego wspólnicy Ludwik Kalkstein i Blanka Kaczorowska (żona), skazani w PRL na dożywotnie więzienie, wkrótce zostali zwolnieni.

 

4 lipca 1943 – W niewyjaśnionych do końca okolicznościach zginął w katastrofie lotniczej koło Gibraltaru gen. Władysław Sikorski (1881-1943). Szef sztabu generalnego (1921-1922), premier i minister spraw wojskowych, od 7 XI 1939 wódz naczelny.

 

17 września 1943 – W Dachau został zamordowany Stefan Starzyński (ur. 1893), polityk, ekonomista, publicysta. Żołnierz I Brygady Legionów w Polsce. Internowany przez Niemców. W latach 1929-1934 minister skarbu. W 1934-1939 Prezydent Warszawy, po wybuchu wojny Komisarz Cywilny przy Dowództwie Obrony Warszawy. Aresztowany 27 X 1939 r.

 

25 września 1943 – W Warszawie gestapo aresztowało wybitną pisarkę Zofię Kossak-Szczucką, działaczkę tajnej katolickiej organizacji niepodległościowej Front Odrodzenia Polski, organizatorkę akcji ratowania Żydów. Została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu.

 

12 października 1943 – 1. Dywizja Piechoty im. T. Kościuszki wzięła udział w bitwie pod Lenino. Straty ogromne: 502 zabitych, 1775 rannych i 663 zaginionych. Z rozkazu dowództwa sowieckiego Polacy atakowali niemieckie pozycje bez wsparcia broni pancernej i artylerii.

 

20 listopada 1943 – Komendant Główny AK Tadeusz Komorowski "Bór" wydał rozkaz realizacji planu "Burza".

 

28 listopada 1943 – W Teheranie rozpoczęła się konferencja "Wielkiej Trójki", przywódców koalicji antyniemieckiej (Józef Stalin, Franklin D. Roosevelt i Winston Churchill). Uzgodnienia pozostały tajne i stanowiły podstawę decyzji podjętych w czasie konferencji jałtańskiej.

 

30 listopada 1943 – Hitlerowcy zlikwidowali obóz w Treblince. Zniszczono komory gazowe i rozebrano baraki, teren został zaorany. W obozie zginęło kilkaset tysięcy osób (Żydzi, Polacy, Francuzi, Niemcy, Grecy, Austriacy, Jugosłowianie, Belgowie, Bułgarzy i obywatele Związku Radzieckiego).

 

1 grudnia 1943 – Zakończyła się konferencja w Teheranie (od 28 XI; J. Stalin, F.D. Roosevelt, W. Churchill). Uzgodniono działania przeciw Niemcom i ich sojusznikom. Podjęto decyzję o reaktywowaniu frontu w zachodniej Europie i zobowiązania dotyczące współpracy po wojnie. Podstawą granicy polsko-radzieckiej miała być linia Curzona (na Bugu), zachodnia miała być oparta na Odrze.

 

31 grudnia 1943 – Z inicjatywy PPR powołana została w Warszawie Krajowa Rada Narodowa (KRN), przewodniczącym Bolesław Bierut. W polityce zagranicznej zasadą miała być przyjaźń i współpraca z ZSRR. KRN powołała Armię Ludową (AL).

 

1 stycznia 1944 – Powstała z inicjatywy PPR Krajowa Rada Narodowa pod przewodnictwem Bolesława Bieruta, powołała Armię Ludową, której trzonem była Gwardia Ludowa i organizacja młodzieży Związek Walki Młodych.

 

3 stycznia 1944 – W nocy w okolicach Sarn oddziały Armii Czerwonej przekroczyły wschodnią granicę Rzeczypospolitej. W wydanej następnego dnia deklaracji rząd polski wyraził nadzieję, że ZSRR uszanuje prawa i interesy Rzeczypospolitej i jej obywateli. Nastąpiły masowe aresztowania i zsyłki na Syberię.

 

9 stycznia 1944 – W Londynie powołano Radę Jedności Narodowej (wychodźczy parlament), na czele której stanął Kazimierz Pużak.

 

29 stycznia 1944 – 73 osoby zostały skazane na karę śmierci, w tym 4 za pomoc Żydom, podał w obwieszczeniu dowódca SS i policji dystryktu krakowskiego.

 

1 lutego 1944 – Oddział dywersji AK "Pegaz" dokonał udanego zamachu na szefa SS i niemieckiej policji w dystrykcie warszawskim SS-Brygadeführera Franza Kutscherę.

 

2 lutego 1944 – W odwecie za zamach na Kutscherę hitlerowcy rozstrzelali w Warszawie 100 Polaków.

 

4 lutego 1944 – Gestapo aresztowało we Włoszech kard. Augusta Hlonda.

 

7 lutego 1944 – Zgodnie z rozporządzeniem KG AK w powiatach okręgu krakowskiego zaczęły powstawać tak zwane Pesy (Placówki Ekspozytury Śledczej), które otrzymały rozkaz rozstrzeliwania bez sądów wszystkich tych, którzy denuncjowali i szantażowali Żydów.

 

26 lutego 1944 – Podziemna organizacja Wawer, powołana do prowadzenia tzw. małego sabotażu, rozplakatowała doskonale podrobione afisze w języku niemieckim, nakazujące ludności niemieckiej opuszczenie Warszawy. Wywołało to poważne zamieszanie wśród Niemców.

 

30 marca 1944 – Hitlerowcy zamienili kościół św. Szczepana w Krakowie na magazyn.

 

18 maja 1944 – Po zaciekłych kilkudniowych walkach oddziały polskie zdobyły wzgórze i klasztor Monte Cassino, otwierając wojskom sprzymierzonym drogę na Rzym.

 

20 maja 1944 – Żołnierze AK znaleźli nad Bugiem rakietę V-2 wystrzeloną z niemieckiego poligonu doświadczalnego. Rakietę przesłano do Londynu, aby angielscy specjaliści mogli rozszyfrować tę broń.

 

22 maja 1944 – Stalin przyjął na Kremlu delegację KRN. Przedmiotem rozmów było m.in. powołanie prosowieckiego rządu w Polsce.

 

4 czerwca 1944 – W Oświęcimiu zmarł Bronisław Czech (ur. 1908 r.), słynny zawodnik narciarski i olimpijczyk.

 

6 czerwca 1944 – Z obozu koncentracyjnego w Płaszowie hitlerowcy wywieźli do Oświęcimia około 6 000 Polek.

 

7 lipca 1944 – Oddziały AK rozpoczęły operację Ostra Brama, mającą na celu opanowanie Wilna przed wkroczeniem Armii Czerwonej. Było to tzw. Powstanie Wileńskie.

 

21 lipca 1944 – Na wniosek gen. Okulickiego (ps. "Kobra") Sztab AK postanowił włączyć Warszawę do planowanej akcji Burza. Oznaczało to możliwość wybuchu powstania w stolicy.

– Ogłoszono dekret KRN o zjednoczeniu Armii Ludowej z powstałą w ZSRR Armią Polską w jednolite odrodzone Wojsko Polskie. Naczelnym dowódcą został Michał Rola-Żymierski.

 

22 lipca 1944 – Utworzony w Moskwie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) ogłosił w Chełmie Manifest, sankcjonujący podstawy nowego ustroju państwowego.

 

24 lipca 1944 – Wyzwolony został obóz koncentracyjny na Majdanku.

 

27 lipca 1944 – W związku z sytuacją na froncie wschodnim oraz zarządzeniem władz niemieckich, nakazującym wszystkim mężczyznom w wieku 17-65 lat zgłosić się do kopania rowów obronnych, komendant warszawskiego okręgu AK, płk Antoni Chruściel – ps. Monter zarządził alarm bojowy dla podległych mu oddziałów.

 

30 lipca 1944 – Gen. Tadeusz Komorowski-Bór, za zgodą Delegata Rządu RP na Kraj Jana Stanisława Jankowskiego, wydał rozkaz płk. Monterowi rozpoczęcia 1 sierpnia o godz. 17.00 akcji zbrojnej w Warszawie.

 

1 sierpnia 1944 – W Kwaterze Głównej Komendanta Armii Krajowej, gen. Bora-Komorowskiego zapadła decyzja o rozpoczęciu 1 sierpnia o godz. 17 powstania w Warszawie. Płk Monter (Antoni Chruściel), zgodnie z poleceniem, skierował do wszystkich podległych mu na terenie Warszawy dowódców oddziałów rozkaz: Alarm – do rąk własnych! 31 lipca, godz. 19.00. Nakazuję godzinę „W” w dniu 1 sierpnia godz. 17.00. Nikt wówczas nie przewidywał, że na rozkaz Stalina Armia Czerwona zatrzyma swój marsz na zachód. W walce, która trwała 63 dni, poległo i zaginęło około 16 000-18 000 powstańców, 25 000 zostało rannych. Straty ludności cywilnej to ponad 150 000 pomordowanych i zabitych, tysiące wysiedlonych i wywiezionych do obozów koncentracyjnych lub do pracy przymusowej w III Rzeszy. Warszawa została zniszczona w 75%. 2 października przedstawiciele KG AK podpisali w kwaterze von dem Bacha akt kapitulacji powstania.

 

2 sierpnia 1944 – Dowódca powstania warszawskiego płk Monter doniósł Rządowi RP w Londynie, już w drugim dniu walk, że ludność Warszawy entuzjastycznie popiera powstanie, ale amunicja jest na wyczerpaniu. Prosił, aby alianci skłonili stronę radziecką do udzielenia pomocy walczącej Warszawie.

 

4 sierpnia 1944 – W czwartym dniu powstania warszawskiego zginął młody poeta Krzysztof Kamil Baczyński (ur. 1921), plutonowy AK. Walczył w batalionie harcerskim "Parasol". Należał do kręgu konspiracyjnego pisma literackiego "Droga".

 

7 sierpnia 1944 – W nocy z 7 na 8 sierpnia 1 Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka zajęła pozycje bojowe na południu Caen, skąd rozpoczęła operację opanowania Falaise.

 

13 sierpnia 1944 – W Warszawie na Starym Mieście zginęło około pół tysiąca powstańców i osób cywilnych od wybuchu czołgu-pułapki, pozostawionego przez Niemców.

 

21 sierpnia 1944 – Niemcy wysadzili w powietrze "Pawiak" – warszawskie więzienie zbudowane w latach 1829-35. Od października 1939 było to jedno z hitlerowskich więzień śledczych w GG. Na Pawiaku zginęło około 10 000 osób, kilkadziesiąt tysięcy wywieziono do obozów.

 

6 września 1944 – Dekret PKWN o reformie rolnej. Całkowitej likwidacji uległy majątki o powierzchni ponad 100 ha. Służba folwarczna (ok. 26% osób nadzielonych) otrzymała 47% gruntów podlegających reformie, chłopi bezrolni (ok. 14%) – 17% gruntów, a małorolni (21%) posiadający do 2 ha – 10,8%, posiadacze gospodarstw 5-10 ha (6%) – 3,6%. Z części skonfiskowanej ziemi utworzono później Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR). Na własność państwa przeszła też większość lasów prywatnych. Za otrzymaną ziemię chłopi mieli płacić przez 10-20 lat raty wynoszące 10-15 q żyta za otrzymany hektar ziemi.

 

29 września 1944 – Po ustąpieniu gen. Sosnkowskiego naczelnym wodzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie został mianowany gen. Tadeusz Komorowski-Bór.

 

2 października 1944 – W Ożarowie pod Warszawą podpisano akt kapitulacji Powstania Warszawskiego. Warszawa walczyła 63 dni. Zginęło 17 000 powstańców i ok. 250 000 ludności cywilnej.

 

10 października 1944 – W Warszawie zmarł Zenon Przesmycki (pseudonim Miriam). Urodzony w 1861 r. krytyk literacki, poeta, tłumacz i wydawca pisma Chimera. Jeden z czołowych twórców programu Młodej Polski. W 1919 r. mianowany ministrem kultury i sztuki. Odkrył Norwida jako poetę i artystę, opracował i wydał jego dorobek literacki.

 

16 listopada 1944 – W Żelaznej k. Skierniewic zmarła Maria Rodziewiczówna. autorka wielu popularnych powieści. Dominuje w nich pierwiastek patriotyczny i religijny.

 

29 listopada 1944 – Dymisja rządu Stanisława Mikołajczyka. Nowym premierem rządu na emigracji został Tomasz Arciszewski.

 

30 grudnia 1944 – Dekret formalnie reaktywujący Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP). Faktycznie powołano zupełnie nową organizację.

 

31 grudnia 1944 – Zgodnie z "ustawą" Krajowej Rady Narodowej (KRN), PKWN został przekształcony w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej – rewolucyjny rząd ludowo-demokratyczny. Premierem został Edward Osóbka-Morawski, a wicepremierami Władysław Gomułka i Stefan Janusz. Siedzibą był Lublin, a od 1 II 1945 Warszawa. Przewodniczący KRN nosił od tego dnia tytuł prezydenta.

 

17 stycznia 1945 – 1. Armia WP, wchodząca w skład 1. Frontu Białoruskiego, wkroczyła do ruin Warszawy.

 

19 stycznia 1945 – Ostatni komendant AK gen. Leopold Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu tej organizacji.

 

27 stycznia 1945 – Wyzwolenie Oświęcimia przez wojska radzieckie. W obozie Auschwitz znajdowało się jeszcze 7500 więźniów, w tym 200 dzieci. Niemcy jesienią 1944 r. rozpoczęli ewakuację. Ostatni transport 60 000 więźniów wyruszył na dziesięć dni przed wyzwoleniem. W obozie Niemcy dla zatarcia śladów wysadzali krematoria. W czasie funkcjonowania obozu zamordowano około miliona ludzi różnych narodowości. Większość uśmiercono cyklonem B i spalono w krematoriach.

 

4 lutego 1945 – Rozpoczęła się konferencja jałtańska (do 11 II). Wzięli w niej udział szefowie rządów: ZSRR, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii: Józef Stalin, F.D. Roosevelt i W. Churchill. Granice Polski na wschodzie ustalono na tzw. linii Curzona, uznano prawa Polski do ziem zachodnich i północnych, zapowiedziano utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

 

1 marca 1945 – 1. Armia WP, działająca w składzie 1. Frontu Białoruskiego rozpoczęła natarcie na pozycję ryglową Wału Pomorskiego (Drawsko Pomorskie – Złocieniec – Czaplinek).

 

13 marca 1945 – W obozie koncentracyjnym w Mauthausen zmarł Kazimierz Prószyński (ur. 4 IV 1875). Inżynier mechanik, który całe życie poświęcił wynalazkom z dziedziny kinematografii. Pierwszy aparat zdjęciowy, który jest początkiem polskiej kinematografii, skonstruował w 1895 r. W 1898 skonstruował urządzenie do przesyłania obrazów na odległość, zwane telefotem. W 1907 r. zgłosił do opatentowania w Berlinie aparat do synchronizacji kinematografu z fonografem (tzw. kinofon), za pomocą którego zrealizował dwa filmy dźwiękowe.

 

27 marca 1945 – 16 przedstawicieli Polski Podziemnej (w tym Jankowski, gen. Okulicki, Pużak) zostało zaproszonych na rozmowy do Moskwy. Prowadzący rozmowy gen. Iwanow (gen. NKWD Iwan Sierow) kazał aresztować Polaków, których przewieziono do Moskwy i osadzono w więzieniu na Łubiance. W Moskwie odbył się proces pokazowy. Okulickiego skazano na 10 lat więzienia (zmarł w 1946 r.), Pużaka na 1,5 roku (po powrocie do kraju skazany w 1948 r. na 5 lat więzienia). Zmarł w 1950 r.

 

19 kwietnia 1945 – Rząd RP w Londynie mianował płk Jana Rzepeckiego komendantem podziemnej delegatury nowo utworzonych sił zbrojnych.

 

21 kwietnia 1945 – Komisja Centralna Związków Zawodowych zwróciła się do KRN i Rządu Tymczasowego o ogłoszenie 1 Maja świętem państwowym.

 

6 maja 1945 – Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie zakończyły szlak bojowy opanowaniem Wilhelmshaven w Niemczech. Liczyły wówczas 194 500 żołnierzy.

– Armia Radziecka zdobyła Wrocław.

 

31 maja 1945 – W związku z procesem beatyfikacyjnym brata Alberta jego szczątki zostały przeniesione z cmentarza Rakowickiego do kościoła karmelitów bosych.

 

21 czerwca 1945 – Wyrokiem Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR uwięziono bezprawnie 16 polskich patriotów, członków władz podziemnych. Gen. Leopold Okulicki, Stanisław Jankowski i Stanisław Jasiukiewicz zmarli w sowieckim więzieniu.

 

17 lipca 1945 – Rozpoczęła się w Poczdamie konferencja szefów rządów ZSRR, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, które reprezentowali: Józef Stalin, Winston Churchill i Harry Truman.

 

20 lipca 1945 – Stanisław Mikołajczyk, pragnąc przeciwstawić się dążeniom komunistów do przejęcia władzy w Polsce, utworzył Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). Miało ono poparcie olbrzymiej większości społeczeństwa, co uwidoczniło się m.in. w czasie referendum.

 

25 lipca 1945 – Kardynał August Hlond powrócił do kraju jako legat papieski.

 

11 sierpnia 1945 – W Otwocku zmarł Stefan Jaracz (ur. 24 XII 1883 w Zubonicach Starych k. Tarnowa), wybitny aktor, aresztowany przez Niemców w 1941 r. i wywieziony do obozu oświęcimskiego.

 

15 sierpnia 1945 – Prymas Polski, kardynał August Hlond ustanowił administratorów apostolskich dla kościelnych jednostek administracyjnych na Ziemiach Odzyskanych.

– Założona została Liga Kobiet. Skupiała około 4 mln kobiet.

 

22 sierpnia 1945 – Powstało Polskie Stronnictwo Ludowe.

 

31 sierpnia 1945 – We Lwowie zmarł Stefan Banach, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, wybitny matematyk, odkrywca nowej dziedziny matematyki – analizy funkcjonalnej (ur. 30 III 1892).

 

2 września 1945 – W Warszawie, w odpowiedzi na brutalne działania NKWD i UB, założona została największa podziemna organizacja niepodległościowa: "Wolność i Niezawisłość" (WiN). Należało do niej 25-40 tys. osób. WiN powołano z inicjatywy przywódców AK, była to organizacja cywilna.

 

8 września 1945 – Komenda Główna Batalionów Chłopskich wydała rozkaz o ujawnieniu się. BCh liczyły około 150 000 osób, z czego do AK należało około 40 000.

 

12 września 1945 – Władze komunistyczne PRL zerwały, obowiązujący od 1925 roku, konkordat z Watykanem.

 

25 września 1945 – Dekretem Rady Ministrów zostało wprowadzone nowe prawo małżeńskie zobowiązujące do rejestracji ślubu w urzędach stanu cywilnego.

 

3 stycznia 1946 – Krajowa Rada Narodowa uchwaliła ustawę o nacjonalizacji przemysłu. Bez odszkodowania upaństwowiono przedsiębiorstwa górnicze, komunikacyjne, bankowe, ubezpieczeniowe i handlowe należące do Rzeszy Niemieckiej i Wolnego Miasta Gdańska oraz obywateli Rzeszy i Gdańska. Za odszkodowaniem upaństwowiono należące do obywateli polskich lub obcych: kopalnie, przemysł naftowy, huty, koksownie, cukrownie, browary, drukarnie itp. Upaństwowione zakłady mogły przejąć spółdzielnie lub władze samorządowe.

 

7 stycznia 1946 – W Krakowie zmarł prof. Stanisław Kutrzeba (ur. 1876 r.), historyk prawa polskiego. Od 1908 profesor UJ. Uczestniczył w paryskiej konferencji pokojowej (1919 r.). 1939-40 więzień obozu w Sachsenhausen. Od 1942 organizator tajnego uniwersytetu w Krakowie. W 1945 poseł do KRN.

 

14 lutego 1946 – Według powszechnego spisu ludności Polska liczyła 23,9 mln mieszkańców. 31,8% stanowili mieszkańcy miast.

 

4 marca 1946 – Ks. Stefan Wyszyński otrzymał nominację na biskupa lubelskiego.

 

3 maja 1946 – Pochód w Krakowie rozpędzony za pomocą sowieckich czołgów.

 

12 maja 1946 – ks. Stefan Wyszyński został konsekrowany na biskupa lubelskiego.

 

4 lipca 1946 – Tak zwany pogrom kielecki, którego prawdziwe przyczyny i animatorzy są nadal przedmiotem badań i dociekań historyków i polityków. Zginęło wówczas kilkadziesiąt osób.

 

5 lipca 1946 – Władze PRL wydały dekret o utworzeniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (cenzura).

 

31 sierpnia 1946 – Rozpoczął się proces w Norymberdze. Przed Międzynarodowym Trybunałem stanęli hitlerowscy zbrodniarze oskarżeni o zbrodnie ludobójstwa.

 

10 września 1946 – Episkopat polski ogłosił List pasterski do wiernych w sprawie wyborów do Sejmu. Biskupi stwierdzali, że głoszone przez władze programy są: wrogie dobru narodu i państwa, moralności chrześcijańskiej i światopoglądowi chrześcijańskiemu.

 

9 października 1946 – Rozpoczął się proces członków Organizacji Polskiej i NSZ. Zapadły trzy wyroki śmierci.

 

1 listopada 1946 – W kaplicy domowej Arcybiskupów Krakowskich diakon Karol Wojtyła otrzymał z rąk metropolity krakowskiego Adama Stefana Sapiehy święcenia kapłańskie.

 

5 stycznia 1947 – Rozpoczął się proces kierownictwa organizacji "Wolność i Niezawisłość" (trwał do 3 lutego), której zarzucono prowadzenie w latach 1945-1946 walki politycznej i zbrojnej przeciwko władzy ludowej. Prezes WiN Jan Rzepecki został skazany na 8 lat więzienia. Pozostali otrzymali kary od 2 do 12 lat. 5 lutego "prezydent" ułaskawił ich całkowicie.

 

8 stycznia 1947 – W Londynie zmarł generał, historyk, Tadeusz Kutrzeba (ur.1885 r.). Od 1906 r. w armii austriackiej, od 1918 w WP. W latach 1920-21 szef sztabu 3. i 2. Armii, 1925-28 szef Biura Ścisłej Rady Wojennej, od 1926 także Szef Sztabu Generalnego. W 1939 dowódca armii "Poznań", później też "Pomorze", którymi dowodził w walkach nad Bzurą. Zastępca dowódcy armii "Warszawa". Po kapitulacji w niewoli niemieckiej, po 1945 na emigracji w Londynie.

 

19 stycznia 1947 – Wybory do Sejmu Ustawodawczego z udziałem 89,9% uprawnionych. Według oficjalnych (nieprawdziwych) danych: Blok Stronnictw Demokratycznych 80,1% głosów, PSL – 10,3%, Stronnictwo Pracy – 4,7%, PSL "Nowe Wyzwolenie" – 3,5%, inne – 1,4%. Blok Demokratyczny uzyskał 394 mandatów , PSL – 28, SP – 12, PSL "Nowe Wyzwolenie" – 7, inne – 3.

 

3 lutego 1947 – Wyrok w procesie członków organizacji Wolność i Niezawisłość. Przywódca, płk Jan Rzepecki skazany na 8 lat więzienia, Kazimierz Leski na 12 lat.

 

5 lutego 1947 – Nowo wybrany przez Sejm Ustawodawczy prezydent Bolesław Bierut, powierzył misję utworzenia Rządu Rzeczypospolitej Polskiej Józefowi Cyrankiewiczowi.

 

19 lutego 1947 – Sejm Ustawodawczy zatwierdził tzw. Małą Konstytucję, która ustanowiła Radę Państwa, zmieniła tekst ślubowania poselskiego. Obowiązywała, wraz z konstytucją marcową z 1921 r., do czasu uchwalenia Konstytucji PRL (22 VII 1952).

 

22 lutego 1947 – Wydana została ustawa o amnestii dla działaczy podziemia. Warunkiem było zgłoszenie się do władz i oddanie broni. Była to tzw. druga amnestia (pierwsza: 2 VIII 1945), z której, jak podano oficjalnie, "skorzystało" ponad 40 000 osób, w tym 12 000 z woj. lubelskiego i 8500 z białostockiego.

 

28 marca 1947 – W ukraińskiej zasadzce na drodze koło Baligrodu, zginął gen. broni Karol Świerczewski, członek KC PPR, były dowódca 2. Armii WP, uczestnik wojny domowej w Hiszpanii, wiceminister obrony narodowej.

 

17 kwietnia 1947 – Jednostki WP, KBW i organy bezpieczeństwa publicznego rozpoczęły operację "Wisła" przeciw UPA. Przeprowadzono w ciągu trzech miesięcy 357 akcji, które pozwoliły na zlikwidowanie głównych sił UPA (zginęło 1509 członków, ujęto 2781, zlikwidowano 1178 kryjówek, schronów i bunkrów), przesiedlono kilkaset tysięcy Ukraińców. Akcją dowodził gen. Stefan Mossor.

 

10 maja 1947 – W Warszawie zmarł wybitny aktor Juliusz Osterwa.

 

2 lipca 1947 – Uchwałą Sejmu PRL tereny dawnego obozu w Oświęcimiu zostały uznane za Pomnik Męczeństwa Narodu Polskiego i Innych Narodów.

 

11 sierpnia 1947 – W Krakowie rozpoczął się proces polityczny 12 działaczy podziemnej organizacji WiN oraz pięciu z PSL Zapadło osiem wyroków śmierci (m.in. na Franciszka Niepokólczyckiego).

 

4 września 1947 – Na polecenie władz PRL został zamknięty Tygodnik Warszawski (Katolicki). Aresztowano trzech jego redaktorów: Kazimierza Studentowicza, Wiesława Chrzanowskiego i Andrzeja Kazaneckiego.

 

10 września 1947 – W procesie przywódców WiN, który odbył się w Krakowie, sądzono 17 osób z kierownictwa Zarządu Głównego Zrzeszenia oraz działaczy PSL. Wydano 8 wyroków śmierci, oskarżał Stanisław Zarako-Zarakowski.

 

25 lutego 1948 – Powołana została Powszechna Organizacja "Służba Polsce", masowa, na pół wojskowa organizacja dążąca do przysposobienia obywatelskiego (w duchu komunizmu) i wojskowego młodzieży. Skupiona w hufcach i brygadach młodzież uczestniczyła w budowie wielkich obiektów przemysłowych planu sześcioletniego. Rozwiązana w 1955 r.

 

3 kwietnia 1948 – Prezydent Harry S. Truman podpisał ustawę o amerykańskiej pomocy dla zagranicy, tzw. Plan Marshalla, który miał podźwignąć Europę ze zniszczeń wojennych. Fundusz ten wynosił około 5 miliardów dolarów.

– Na wspólnym posiedzeniu KC PPR i CKW PPS podjęto rezolucję o obchodach święta 1 Maja i budowie wspólnego domu – siedziby władz centralnych przyszłej zjednoczonej partii.

 

24 maja 1948 – Prymas, kardynał August Hlond wydał odezwę do ludności Ziem Odzyskanych o czynne włączenie się do odbudowy zniszczonego kraju.

 

21 lipca 1948 – Na zjeździe we Wrocławiu powołano Związek Młodzieży Polskiej (ZMP), łączący dotychczasowe organizacje młodzieżowe. Związek działał pod ideowym kierownictwem PZPR. W lipcu 1952 r. liczył 2 350 000 członków.

 

22 października 1948 – W Warszawie zmarł kard. August Hlond. Pochowany został w podziemiach katedry warszawskiej.

 

12 listopada 1948 – Ordynariusz lubelski, ks. bp Stefan Wyszyński otrzymał nominację na arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego oraz prymasa Polski.

 

15 grudnia 1948 – Powstanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, partii marksistowsko-leninowskiej, kierowniczej siły politycznej narodu polskiego. PZPR powstała z połączenia PPR i "odrodzonej" PPS.

 

21 grudnia 1948 – Bolesław Bierut wybrany na I Zjeździe PZPR I Sekretarzem. Funkcję tę pełnił do 21 marca 1956.

 

29 grudnia 1948 – W Polsce zniesiono system kartkowy.

 

1 stycznia 1949 – Utworzone zostały Państwowe Gospodarstwa Rolne. Gospodarowały na 1,6 mln ha, zatrudniały 131 000 robotników stałych, 87 000 sezonowych i 15 000 pracowników inżynieryjno-technicznych i administracyjnych.

 

2 lutego 1949 – Biskup Stefan Wyszyński mianowany przez papieża Piusa XII arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim, odbył uroczysty ingres do katedry w Gnieźnie.

 

30 czerwca 1949 – Rozpoczęto budowę Nowej Huty. Kombinat powstaje w oparciu o dokumentację radziecką.

 

29 lipca 1949 – Zapowiedź Kongregacji Świętego Oficjum w Watykanie o możliwości nakładania ekskomuniki na katolików należących do partii komunistycznej lub z nią blisko współpracujących wywołała ostry protest ze strony rządu PRL.

 

15 września 1949 – W Warszawie rozpoczął się, pierwszy po wojnie, Międzynarodowy Konkurs im. F. Chopina. I miejsce: Polka Halina Czerny-Stefańska i Bella Dawidowicz z ZSRR. Miejsca II i III Polacy: Barbara Hesse-Bukowska i Waldemar Maciszewski.

 

21 września 1949 – Władze komunistyczne przejęły szpitale prowadzone przez Kościół i zakony. Z placówek tych, a także później z państwowych, usunięto personel zakonny.

 

6 listopada 1949 – Z pochodzenia Polak, marszałek ZSRR Konstanty Rokossowski, został marszałkiem Polski i dowódcą Ludowego Wojska Polskiego. W listopadzie 1956 r. powrócił do ZSRR.

 

27 listopada 1949 – Rozpoczął się Kongres Zjednoczeniowy ruchu ludowego (trwał do 29 XI), na którym powstało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe – partia chłopska, najbliższy sojusznik PZPR w budowie socjalizmu w Polsce.

 

28 stycznia 1950 – W Warszawie, na Krakowskim Przedmieściu odsłonięto odbudowany pomnik Adama Mickiewicza, wysadzony przez Niemców w grudniu 1944 r.

 

14 kwietnia 1950 – Przedstawiciele komunistycznego rządu i Episkopatu podpisali w Warszawie porozumienie regulujące stosunki między państwem a Kościołem. Była to ze strony Prymasa kolejna próba normalizacji stosunków między państwem a Kościołem.

 

16 kwietnia 1950 – Kolarski wyścig Warszawa-Praga otrzymał nazwę Wyścig Pokoju.

 

18 kwietnia 1950 – Z przekształcenia Federacji Polskich Organizacji Studenckich, która zrzeszała wiele studenckich kół naukowych i organizacji samopomocowych, powstało Zrzeszenie Studentów Polskich.

 

30 kwietnia 1950 – We wsi Mogiła koło Krakowa rozpoczęła się budowa kombinatu metalurgicznego Nowa Huta.

 

26 kwietnia 1950 – Sejm ustawodawczy uchwalił ustawę o ustanowieniu 1 Maja świętem państwowym.

 

6 lipca 1950 – W Zgorzelcu zawarto układ między Polską a NRD o wytyczeniu granicy państwowej ustalonej w Poczdamie.

 

21 lipca 1950 – W oparciu o wytyczne I Zjazdu PZPR (1948) opracowany został "Plan sześcioletni" (1950-1955).

 

28 października 1950 – Reforma systemu pieniężnego i wymiana pieniędzy. Sejm podjął uchwałę o reformie w sobotę 28 października, a uchwała wchodziła w życie w poniedziałek 30 października. Przyjęto relację starego złotego do nowego jak 3 do 100, ale wszyscy posiadający pieniądze w momencie wymiany otrzymywali jedynie 1 zł za 100 zł, i to tylko do określonej wysokości. Było to uderzenie skierowane przeciw właścicielom sklepów, warsztatów rzemieślniczych itp. Uchwała zabraniała ponadto posiadania złota, platyny i obcych walut. Za złamanie zakazu groziło długoletnie więzienie.

 

18 stycznia 1951 – Ogłoszona ustawa o dniach wolnych od pracy znosiła 3 Maja i niektóre święta kościelne. Wolne pozostały jeszcze 6 stycznia (Trzech Króli) i 15 sierpnia (Wniebowzięcie NMP).

 

26 stycznia 1951 – Rząd wydał oświadczenie o zniesieniu tymczasowości administracji kościelnej na Ziemiach Odzyskanych.

 

4 marca 1951 – W Warszawie odbyła się premiera pierwszego powojennego filmu muzycznego Warszawska premiera, reżyserii Jana Rybkowskiego.

 

26 kwietnia 1951 – Mianowani przez papieża Piusa XII biskupi: Bolesław Kominek (Wrocław), Franciszek Jop (Opole), Teodor Bensch (Gorzów), Edmund Nowicki (Gdańsk) i Tomasz Wilczyński (Olsztyn) nie zostali przez władze PRL dopuszczeni do objęcia urzędów.

 

23 lipca 1951 – W Krakowie zmarł 23 lipca książę kardynał Adam Stefan Sapieha, arcybiskup i metropolita krakowski, wielce zasłużony dla Kościoła i Ojczyzny.

 

29 lipca 1951 – Prymas Polski abp Stefan Wyszyński poświęcił odbudowaną z wojennych zniszczeń katedrę we Wrocławiu.

 

30 lipca 1951 – W Warszawie rozpoczął się proces gen. Stanisława Tatara i oficerów oskarżonych o dążenie do obalenia przemocą władzy ludowej. Proces aranżowany przez stalinowców (Berman i inni) miał na celu skompromitowanie tzw. komunistów narodowych z Gomułką na czele. Oskarżał Stanisław Zarakowski.

 

1 marca 1952 – W Stanach Zjednoczonych została powołana Komisja Kongresu do Zbadania Zbrodni Katyńskiej. Komunistyczny rząd Polski złożył protest przeciw Komisji, oświadczając m.in., że zbrodnię popełnili hitlerowcy.

 

5 kwietnia 1952 – W Warszawie podpisano umowę między rządem RP i ZSRR o budowie Pałacu Kultury i Nauki.

 

8 kwietnia 1952 – W Krakowie zmarł Tadeusz Estreicher (ur. 19 XII 1871 w Krakowie), wybitny chemik i językoznawca. W 1901 zbudował urządzenie do skraplania wodoru (jedno z trzech na świecie).

– Na plenum ZG SPATiF Leon Schiller wygłosił referat w obronie dorobku romantycznego m.in. Dziadów i Kordiana. – Jesteśmy przeciwnikami tworzenia teatru (...) za pośrednictwem funkcjonariuszy.

 

3 maja 1952 – Powstało Radio Wolna Europa. Długoletnim dyrektorem rozgłośni był Jan Nowak-Jeziorański.

 

25 maja 1952 – W więzieniu na ul. Rakowieckiej w Warszawie zamordowano rotmistrza Witolda Pileckiego.

 

12 lipca 1952 – W Młynniku pod Krakowem zmarł Władysław Konopczyński, profesor UJ, znakomity historyk, inicjator i pierwszy redaktor Polskiego Słownika Biograficznego.

 

22 lipca 1952 – Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, która stwierdzała m.in. że: PRL jest państwem demokracji ludowej, a władza należy do ludu pracującego miast i wsi.

 

1 stycznia 1953 – Prymas Polski Stefan Wyszyński otrzymał godność kardynalską.

 

3 stycznia 1953 – W nocy z 3 na 4 stycznia nastąpiło zniesienie systemu kartkowego, wprowadzonego w 1951 r., łączące się ze znaczną podwyżką cen. System kartkowy funkcjonował też w latach 1945-1947.

 

13 stycznia 1953 – Prymas Polski Stefan Wyszyński otrzymał godność kardynalską.

 

24 lutego 1953 – W warszawskim więzieniu wykonano wyrok śmierci na legendarnym gen. Auguście Emilu Fieldorfie "Nilu", w latach wojny organizatorze i szefie Kierownictwa Dywersji (Kedyw) KG AK, później ostatnim zastępcy komendanta głównego AK, gen. Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka". Gen. Fieldorfa zamordowano, gdyż odmówił współpracy z władzami bezpieczeństwa. W tym czasie w ewidencji MBP znajdowało się 5 mln osób (1/3 dorosłej ludności). W więzieniach przebywało około 50 000 więźniów politycznych.

 

7 marca 1953 – Decyzją Rady Państwa i Rady Ministrów PRL Katowice przemianowano na Stalinogród. Imię Stalina otrzymał także Pałac Kultury i Nauki w Warszawie i plac przed Pałacem.

 

8 marca 1953 – Zawieszone zostało wydawanie Tygodnika Powszechnego, którego redaktorem naczelnym był Jerzy Turowicz. Pretekstem było niezamieszczenie nekrologu Stalina.

 

8 maja 1953 – Konferencja Episkopatu Polski uchwaliła list, który przeszedł do historii pod nazwą Non possumus. Ogłoszenie listu, sprzeciwiającego się dalszej ingerencji państwa w sprawy Kościoła było jedną z przyczyn aresztowania Prymasa ks. kard. Stefana Wyszyńskiego.

 

30 lipca 1953 – W Zakopanem zmarł Kornel Makuszyński (ur. 1884), pisarz, znany szczególnie jako autor książek dla dzieci i młodzieży

 

24 sierpnia 1953 – Komunistyczny rząd PRL na polecenie Moskwy zrzekł się należnych Polsce odszkodowań wojennych od Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

 

14 września 1953 – Przed sądem wojskowym w Warszawie rozpoczął się proces biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka. Prokurator Zarakowski oskarżał biskupa o działalność szpiegowską oraz o współpracę z hitlerowskim okupantem. Zarzuty były spreparowane przez UB. Wyrok 12 lat więzienia, jaki zapadł 22 września, był z góry ustalony. Po przełomie październikowym 1956 r. bp Kaczmarek został zrehabilitowany i na żądanie Prymasa Wyszyńskiego przywrócony na stanowisko ordynariusza kieleckiego.

 

25 września 1953 – Funkcjonariusze UB aresztowali Prymasa Polski ks. kard. Stefana Wyszyńskiego. Został osadzony w klasztorze w Rywałdzie i pozbawiony możliwości kontaktu z duchowieństwem oraz wiernymi.

 

15 października 1953 – Władze komunistyczne PR– powołały Komisję Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Narodowego. Jej celem było doprowadzenie do wewnętrznego rozbicia Kościoła polskiego.

 

6 grudnia 1953 – Zmarł Konstanty Ildefons Gałczyński (ur. 1905).

 

19 stycznia 1954 – W Krakowie zmarł Ludwik Solski (wł. Ludwik Napoleon Sosnowski) – ur. 1855 r., zaliczany do grona najwybitniejszych polskich aktorów.

 

28 stycznia 1954 – W Krakowie zmarł prof. Eugeniusz Romer (ur. 1871 r.), uczony, geograf, twórca nowoczesnej kartografii, wielki międzynarodowy autorytet naukowy.

 

7 marca 1954 – We Wrocławiu zmarł Ludwik Hirszfeld (ur. w Warszawie 5 VIII 1884), wybitny lekarz, mikrobiolog, immunolog i serolog. Stworzył, wraz z niemieckim serologiem von Dungernem, podstawy nauki o grupach krwi. W czasie I wojny światowej w Serbii, gdzie zajmował się organizowaniem tamtejszej służby zdrowia i zwalczaniem epidemii duru plamistego. W roku 1920 wrócił do Polski. Współorganizator Państwowego Zakładu Higieny. Po wybuchu wojny usunięty przez Niemców ze wszystkich stanowisk ukrywał się w Warszawie i warszawskim getcie, z którego uciekł w 1942 r. i ukrywał się w Ziemi Pińczowskiej i Miłosnej k. Warszawy. Od 1944 w Lublinie, gdzie organizował Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej, potem we Wrocławiu.

 

8 marca 1954 – W czasie II Zjazdu PZPR ze stanowiska premiera zrezygnował Bolesław Bierut. Wybrany premierem Józef Cyrankiewicz pełnił tę funkcję do 1970 r.

 

25 marca 1954 – W Warszawie zmarł Leon Schiller, wybitny artysta i reżyser.

 

18 lutego 1955 – Rada Państwa PRL podjęła uchwałę o zakończeniu stanu wojny między Polską a Niemcami.

 

16 marca 1955 – Sejm PRL uchwalił deklarację, w której stwierdza, że w przypadku przystąpienia Niemiec do NATO rząd PRL podejmie kroki dla umocnienia siły i zwartości obozu państw socjalistycznych.

 

21 kwietnia 1955 – W Warszawie otwarto centralne muzeum Włodzimierza Lenina.

 

14 maja 1955 – Powołanie wojskowego Układu Warszawskiego. Było to formalne zatwierdzenie podległości armii państw komunistycznych sowieckiemu dowództwu.

 

12 lipca 1955 – Władze PRL powołały Komisję Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich (tzw. postępowych) przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Narodowego. Była to kolejna próba rozbicia Kościoła od wewnątrz.

 

20 lutego 1956 – Sejm PRL wybrał Aleksandra Zawadzkiego przewodniczącym Rady Państwa. Prezesem Rady Ministrów został Józef Cyrankiewicz.

 

12 marca 1956 – W Moskwie zmarł Bolesław Bierut (ur. 1892), sowiecki agent – od lutego 1947 do lipca 1952 "prezydent RP".

 

14 marca 1956 – W Katowicach powstał pierwszy w Polsce Komitet Cyganów, założony przez mieszkających w Polsce Cyganów różnych narodowości.

 

17 marca 1956 – W Paryżu zmarła Irena Joliot-Curie (ur. 12 IX 1897), córka Marii Skłodowskiej-Curie, pod której kierownictwem pracowała po ukończeniu studiów w Instytucie Radowym w Paryżu. W 1932 objęła kierownictwo Instytutu Radowego. Kontynuując dzieło rodziców, zajmowała się badaniem własności cząsteczek alfa, emitowanych podczas rozpadu promieniotwórczego. W latach 1946-50 była Komisarzem do Spraw Energii Atomowej, inicjatorką utworzenia francuskiego ośrodka badań jądrowych i dyrektorem Instytutu Radowego. Od 1952 była członkiem zagranicznym PAN.

 

30 kwietnia 1956 – Oddano do użytku nadajnik telewizyjny w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Pierwsza po wojnie stacja polskiej telewizji oficjalnie podjęła pracę. Program nadawano 3 razy w tygodniu, łącznie przez 13,5 godziny.

 

27 kwietnia 1956 – Sejm przyjął (przy dwóch głosach sprzeciwu) ustawę o dopuszczalności przerywania ciąży z racji trudnych warunków życiowych kobiety.

 

8 czerwca 1956 – W Nowym Jorku zmarł wybitny polski poeta Jan Lechoń (Leszek Serafinowicz).

 

28 czerwca 1956 – W Poznaniu robotnicy z fabryki Cegielskiego, w odpowiedzi na drastyczną podwyżkę cen, wyszli na ulice. Władze komunistyczne stłumiły manifestacje przy użyciu wojska i służb bezpieczeństwa. Zginęło ponad 70 osób, kilkaset zostało rannych.

 

26 sierpnia 1956 – Na Jasnej Górze biskupi polscy odnowili Jasnogórskie Śluby Narodu. Tekst został przygotowany przez ks. kard. Stefana Wyszyńskiego przebywającego wówczas w areszcie domowym w Komańczy.

 

19 października 1956 – Rozpoczęło się VIII Plenum KC PZPR, na którym I Sekretarzem KC został wybrany Władysław Gomułka. Na obrady niespodziewanie przybyła delegacja radziecka z Nikitą Chruszczowem.

 

23 października 1956 – Na wieść o wydarzeniach w Polsce, w Budapeszcie wybuchło powstanie przeciw rządom komunistycznym. Zostało krwawo stłumione przez wojska sowieckie.

 

24 października 1956

– Kilkaset tysięcy warszawiaków wzięło udział w wiecu, w czasie którego nowo wybrany I Sekretarz KC PZPR, Władysław Gomułka zapewnił o odejściu od dotychczasowego systemu rządów opartych na służbach bezpieczeństwa i stosowaniu środków przemocy.

– W całej Polsce wiece, w czasie których wysuwane są pod adresem władz żądania, m.in. uwolnienia z więzienia Prymasa Wyszyńskiego.

 

26 października 1956 – Kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Polski został zwolniony z internowania w Komańczy. Jako warunek swojego powrotu do Warszawy postawił uwolnienie kapłanów niesłusznie osadzonych w więzieniach oraz przywrócenie biskupów do ich diecezji, z których zostali bezprawnie usunięci.

 

31 grudnia 1956 – Dekret nowelizujący stosunki Państwo-Kościół podpisany przez rząd PRL i Episkopat Polski. Zliberalizowano m.in. zasady obsadzania stanowisk kościelnych i zezwolono na powrót religii do szkół.

 

2 stycznia 1957 – Podjęto decyzję o utworzeniu Związku Młodzieży Socjalistycznej (ZMS).

 

15 marca 1957 – Do Egiptu udała się pierwsza po wojnie polska wyprawa archeologiczna. Kierował nią prof. Kazimierz Michałowski.

 

23 marca 1957 – W Krakowie zmarł Juliusz Kleiner, profesor literatury polskiej na Uniwersytecie we Lwowie, po wojnie na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i Uniwersytecie Jagiellońskim. Specjalista w zakresie polskiej literatury romantycznej.

 

13 kwietnia 1957 – Władze państwowe w ramach chwilowej odwilży, zwróciły ołtarz Wita Stwosza prawowitemu właścicielowi, tzn. Bazylice Mariackiej w Krakowie.

 

14 kwietnia 1957 – Ministerstwo Rolnictwa wydało zarządzenie w sprawie zwrotu właścicielom niesłusznie zabranych w poprzednim okresie gospodarstw rolnych.

 

3 maja 1957 – Na Jasnej Górze ks. Prymas, kardynał Stefan Wyszyński rozpoczął Wielką Nowennę.

 

18 maja 1957 – Po upadku systemu stalinowskiego ksiądz prymas Stefan Wyszyński mógł wyjechać do Watykanu, aby otrzymać kapelusz kardynalski.

 

26 sierpnia 1957 – Kopia cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, zwana obrazem Nawiedzenia, rozpoczęła wędrówkę po Polsce. Z Jasnej Góry wyruszyła najpierw do katedry warszawskiej.

 

1 lutego 1958 – Otwarcie ośrodka telewizyjnego we Wrocławiu.

 

2 kwietnia 1958 – Kierownictwo PZPR skrytykowało wydawców, którzy podcinają wiarę w socjalizm i filmowców, którzy apoteozują akowski ruch oporu. Do zbadania problemu mają być powołane specjalne komisje i opracowane specjalne wytyczne.

 

1 czerwca 1958 – W podziemiach Bazyliki św. Piotra poświęcona została Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej. Przy ołtarzu umieszczono napis: Polska zawsze wierna.

 

15 czerwca 1960 – 200 000 osób wzięło udział w procesji Bożego Ciała w Warszawie, demonstrując w ten sposób poparcie dla Prymasa Wyszyńskiego i Kościoła.

 

22 grudnia 1960 – Sejm PRL dokonał zmiany w Konstytucji, określając stałą liczbę posłów na 460.

 

15 stycznia 1961 – Po przeszło 21 latach powróciły z Kanady do Polski skarby wawelskie, wśród nich arrasy wawelskie.

 

15 lipca 1961 – Sejm PRL przyjął ustawę "O rozwoju systemu oświaty i nauczania". W 1959 roku religii uczono w 21 500 szkół (na 28 tys. istniejących). Rok później religia była tylko w 8 tys. szkół. Ustawa z lipca 1961 usunęła religię ze wszystkich szkół.

 

19 sierpnia 1961 – Na podstawie zarządzenia władz PRL nauczanie religii mogło odbywać się wyłącznie w pomieszczeniach przykościelnych po uprzednim zgłoszeniu punktu katechetycznego w inspektoracie.

 

10 lutego 1962 – W wieku 64 lat zmarł wybitny poeta Władysław Broniewski (ur. 1897). Uczestnik wojny bolszewickiej. Przedstawiciel nurtu romantycznego i rewolucyjnego w poezji.

 

14 lutego 1962 – Opracowany został plan przestrzenny rozwoju Warszawy do 2000 r. Zbudowanych zostanie 700 000 izb mieszkalnych, a miasto liczyć ma 1 600 000 mieszkańców.

 

28 marca 1962 – Min. Adam Rapacki na posiedzeniu Komitetu Rozbrojeniowego w Genewie przedstawił propozycję utworzenia w Europie strefy bezatomowej i ograniczonych zbrojeń (była to zmodyfikowana wersja tzw. Planu Rapackiego z 1957 r.)

 

29 marca 1962 – Władze PRL wydały ustawę o zgromadzeniach. Bez zezwolenia mogły się odbywać jedynie zgromadzenia liturgiczne.

 

29 marca 1963 – W Warszawie w wieku 67 lat zmarła wybitna pisarka Pola Gojawiczyńska.

 

12 kwietnia 1963 – Zmarł prof. Kazimierz Ajdukiewicz (ur. 22 XII 1890), wybitny filozof i logik. Wykładał na uniwersytetach Lwowskim i Warszawskim. W czasie wojny w szkolnictwie tajnym.

 

20 grudnia 1963 – Zmarł Gustaw Morcinek (ur. 1891), pisarz związany ze Śląskiem, nauczyciel, działacz plebiscytowy, poseł na Sejm, autor powieści o życiu śląskich górników.

 

8 marca 1964 – Uroczysty ingres ks. arcybiskupa Karola Wojtyły do katedry wawelskiej.

 

14 marca 1964 – 34 wybitnych przedstawicieli nauki i kultury polskiej skierowało list do premiera Józefa Cyrankiewicza, domagając się zmian w polityce kulturalnej państwa. Mówił on o ograniczeniach przydziału papieru na książki i czasopisma i zaostrzeniu cenzury, co stwarza sytuację zagrażającą rozwojowi kultury narodowej.

 

15 września 1964 – Papież Paweł VI przyjął na audiencji Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego, który wręczył mu memoriał polskich biskupów w sprawie ogłoszenia Matki Bożej Matką Kościoła (Mater Ecclesiae).

 

25 stycznia 1965 – W Krakowie zmarł jeden z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy Xawery Dunikowski.

 

2 lutego 1965 – Zakończył się proces w tzw. aferze mięsnej. Oskarżony był dyrektor Stanisław Wawrzecki, dyrektor SPMHM i dziewięciu jego współpracowników. Zarzucono im systematyczną kradzież mięsa. Główny oskarżony został skazany na karę śmierci (wyrok wykonano), pozostali otrzymali wyroki długoletniego więzienia.

 

21 kwietnia 1965 – Zmarł Artur Marya Swinarski, poeta, satyryk, dramaturg (ur. 28 VII 1900).

 

19 maja 1965 – Zmarła Maria Dąbrowska. Znakomita pisarka, autorka m.in. "Nocy i dni".

 

30 marca 1966 – Prawykonanie utworu Krzysztofa Pendereckiego Passio et mors Domini nostri Jesu Christi secundum Lucam w katedrze w Monastyrze (Münster w RFN).

 

14 kwietnia 1966 – W Gnieźnie i Poznaniu rozpoczęły się z udziałem całego Episkopatu kościelne uroczystości 1000-lecia chrztu Polski, ostro atakowane propagandowo przez władze PRL.

 

3 maja 1966 – Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński wraz z Episkopatem dokonał uroczystego oddania narodu polskiego w macierzyńską niewolę Maryi za wolność Kościoła. Był to kulminacyjny moment obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski.

 

6 maja 1966 – Wędrująca kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej przybyła do Krakowa. Władze miasta w ostatniej chwili zmieniły trasę przejazdu, aby zgromadzonym tłumom uniemożliwić oddanie hołdu Maryi.

 

8 maja 1966 – 500 000 uczestników liczyła procesja w Krakowie; z Wawelu na Skałkę niesiono kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej i relikwie świętych.

 

15 sierpnia 1966 – Zmarł światowej sławy tenor Jan Kiepura (ur. 16 maja 1902 r.).

 

24 sierpnia 1966 – W Londynie zmarł gen. Tadeusz Komorowski-Bór, naczelny dowódca Armii Krajowej (po aresztowaniu przez Niemców gen. Roweckiego).

 

13 grudnia 1966 – W Stanach Zjednoczonych zmarł Stanisław Mikołajczyk (ur. 1901), działacz ruchu ludowego. W latach 1930-35 poseł na Sejm, 1939-40 wiceprzewodniczący Rady Narodowej, 1940-43 wicepremier i minister spraw wewnętrznych rządu emigracyjnego, w 1943 premierem. 28 VI 1945 wicepremier i minister rolnictwa w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej. Od 31 X 1945 prezes PSL. Przewodził legalnej opozycji. W październiku 1947 uciekł z Polski i osiadł w USA.

 

8 stycznia 1967 – Na dworcu we Wrocławiu zginął pod pociągiem jeden z najpopularniejszych polskich aktorów – Zbigniew Cybulski.

 

26 maja 1967 – Papież powołał do godności kardynała metropolitę krakowskiego, Karola Wojtyłę.

 

29 maja 1967 – Ks. abp. Karol Wojtyła nominowany kardynałem.

 

25 listopada 1967 – W Teatrze Narodowym wystawiono Dziady w reżyserii Kazimierza Dejmka. Rolę Konrada grał Gustaw Holoubek. Fragmenty, zawierające wątki antyrosyjskie, przyjmowane były z aplauzem widowni. Władze PRL zakazały dalszych przedstawień.

 

30 stycznia 1968 – Władze zdjęły z afisza wystawiane w Teatrze Narodowym w Warszawie „Dziady” Adama Mickiewicza. Doprowadziło to do protestów, ostatniemu przedstawieniu towarzyszyła demonstracja, której uczestnicy zostali rozpędzeni przez milicję. Wydarzenia te były elementem walki o władzę w kierownictwie PZPR. Wystąpienia studentów próbowali wykorzystać do obalenia Gomułki działacze partyjni skupieni wokół Mieczysława Moczara.

 

6 lutego 1968 – Za reakcyjny paszkwil, ziejący sadystycznym jadem nienawiści do naszej partii – na karę 3 lat więzienia skazany został Janusz Szpotański, autor opery satyrycznej Cisi i gęgacze. W sprawę osobiście zaangażował się Władysław Gomułka.

 

2 marca 1968 – W Bensberg (Niemcy Zach.), grupa 180 niemieckich intelektualistów katolickich wezwała do pojednania z narodem polskim w duchu sprawiedliwości. Była to odpowiedź na słynny list biskupów polskich do biskupów niemieckich.

 

8 marca 1968 – Wiec studentów na Uniwersytecie Warszawskim w obronie Dziadów. Czterech studentów relegowanych z uczelni (m.in. Michnik i Szlajfer). Do akcji pacyfikacyjnej użyto MO i ORMO. Uwięziono studentów i pracowników naukowych UW, wiele osób pobito. W następnych dniach podobne demonstracje odbyły się na innych uczelniach.

 

9 kwietnia 1968 – W Górkach Wielkich na Śląsku Cieszyńskim zmarła Zofia Kossak, primo voto Szczucka, secundo voto Szatkowska, autorka wybitnych powieści historycznych i hagiograficznych, w czasie okupacji więźniarka obozu Auschwitz.

 

1 lipca 1968 – Polska uznana przez ONZ za państwo potencjalnie zdolne do wytwarzania broni atomowych, podpisała w Moskwie układ o nierozpowszechnianiu broni jądrowej.

 

13 lutego 1969 – Zmarł Kazimierz Wierzyński (ur. 1894), wybitny poeta, współtwórca grupy poetyckiej Skamander. Od 1938 członek PAL.

 

21 października 1969  – Zmarł Wacław Franciszek Sierpiński (ur. 14 III 1882), światowej sławy matematyk, wykładowca na Uniwersytecie Lwowskim, profesor na Uniwersytecie Warszawskim (1919-1960). Twórca znanej na świecie warszawskiej szkoły matematycznej. Zajmował się głównie teorią mnogości, topologią, teorią funkcji rzeczywistych i teorią liczb.

 

16 marca 1970 – W Warszawie zmarł wybitny polski dramaturg Jerzy Szaniawski, autor wielu sztuk, m.in. Żeglarza i Dwóch Teatrów.

 

12 maja 1970 – W Londynie zmarł gen. Władysław Anders, dowódca polskiej armii utworzonej w ZSRR. Pochowany został na Monte Cassino.

 

19 sierpnia 1970 – Zmarł Paweł Jasienica (Lech Beynar), wybitny pisarz i publicysta, w czasie okupacji żołnierz AK, po wojnie więziony przez władze komunistyczne.

 

18 listopada

1970 – Ministrowie NRF i Polski parafowali w Warszawie układ, którego artykuł pierwszy głosi, że granica na Odrze i Nysie Łużyckiej jest nienaruszalną granicą państwa polskiego.

 

29 listopada 1970 – W pierwszą niedzielę adwentu wszedł w Kościele polskim nowy ryt Mszy św. z polskim językiem liturgicznym.

 

7 grudnia 1970 – Kanclerz RFN Willy Brandt podpisał z premierem PRL Józefem Cyrankiewiczem układ O podstawach normalizacji wzajemnych stosunków między PRL i RFN.

 

15 grudnia 1970 – W Gdańsku, Gdyni, Elblągu i Szczecinie robotnicy zaprotestowali przeciw kolejnemu wzrostowi cen na podstawowe produkty żywnościowe i inne, wprowadzonemu przez Biuro Polityczne PZPR (I Sekretarzem był W. Gomułka). Władze dla stłumienia manifestacji użyły wojska i milicji. Strzelano z karabinów maszynowych w czołgach i z helikopterów. Liczby zabitych nigdy nie ustalono. Ciała były grzebane nocą przez funkcjonariuszy UB.

 

15 lutego 1971 – Rząd wycofał się z zapowiadanych podwyżek cen (12 XII 1970 r.). Bezpośrednią przyczyną była fala strajków w dużych zakładach pracy.

 

17 czerwca 1971 – W Izbie Lordów odbyła się debata na temat Katynia. Mimo podkreślania bezspornej winy Rosji wiele było głosów poddających w wątpliwość powracanie do tej sprawy.

 

25 sierpnia 1971 – Władze radzieckie nakazały zaoranie cmentarza Orląt Lwowskich.

 

17 października 1971 – Ojciec Święty Paweł VI ogłosił o. Maksymiliana Marię Kolbego błogosławionym.

 

23 października 1971 – Wyrok w procesie działaczy organizacji "Ruch". Inicjatywa jej powołania została wysunięta przez osoby związane z AK i WiN. Organizacja umieściła w programie postulat odzyskania przez Polskę niepodległości, po raz pierwszy od czasów powojennej konspiracji niepodległościowej po 1945 roku. Wyroki: Andrzej Czuma i Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski – 7 lat więzienia, Benedykt Czuma – 6 lat, Marian Gołębiewski i Bolesław Stolarz – 4 lata, Emil Morgiewicz – 2 lata.

 

27 lipca 1972 – Zmarła znakomita aktorka teatralna i filmowa Mieczysława Ćwiklińska (ur. 1880). Pochodziła ze znanej rodziny aktorskiej Trapszów.

 

5 marca 1973 – Papież Paweł VI nadał godność kardynalską metropolicie wrocławskiemu Bolesławowi Kominkowi.

 

11 kwietnia 1973 – Pod zwierzchnictwem PZPR powołano do życia Federację Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej. Przewodniczącym Federacji został Stanisław Ciosek.

 

22 kwietnia 1973 – W Alei Róż w Nowej Hucie odsłonięto pomnik Włodzimierza Lenina.

 

10 marca 1974 – We Wrocławiu zmarł kardynał Bolesław Kominek (ur. 23 XII 1903 r.), pierwszy od wieków polski biskup wrocławski. W okresie okupacji organizator konspiracyjnej akcji charytatywnej na rzecz więźniów obozów koncentracyjnych.

 

22 sierpnia 1974 – W Krakowie zmarł Eugeniusz Kwiatkowski (ur. 1888). Był budowniczym Gdyni, Centralnego Okręgu Przemysłowego, wicepremierem rządu RP. Po 1939 r. internowany w Rumunii. W latach 1945-1948 był delegatem rządu ds. odbudowy Wybrzeża.

 

10 września 1974 – W Warszawie zmarł wybitny pisarz i reportażysta Melchior Wańkowicz (ur. 1892).

 

29 czerwca 1975 – Tynieccy benedyktyni obchodzili 900-lecie fundacji swojego klasztoru.

 

10 lutego 1976 – Sejm PRL zatwierdził poprawki do Konstytucji PRL. W art. 1 dodano, że PRL jest państwem socjalistycznym, w nowym art. 3 napisano, iż PZPR jest przewodnią siłą narodu, a PRL ma umacniać więzy przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Tylko jeden poseł – Stanisław Stomma z koła "Znak" – wstrzymał się od głosu, pozostali poparli zmiany. Zapisy w Konstytucji były oprotestowane wcześniej przez wiele środowisk. Protestował m.in. Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński, Zdzisław Herbert, Stefan Kisielewski, Adam Michnik, Jacek Kuroń, Jan Olszewski, Jacek Trznadel, Wisława Szymborska, o. Jacek Salij.

 

2 kwietnia 1976 – Zmarł Feliks Stamm (ur. 17 X 1903 r.), legendarny trener polskich bokserów. Przydomek Papa, dobrze oddawał jego prawość i troskę o podopiecznych.

 

18 września 1976 – W Londynie nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika ku czci Polaków zamordowanych w Katyniu i innych miejscach kaźni. Na pomniku wyryto napis: Katyń 1940 oraz słowa: Sumienie świata woła o prawdę. Bowiem wciąż zachodni politycy udawali, że nie wiedzą, kto był sprawcą tych zbrodni.

 

25 marca 1977 – Powstało opozycyjne ugrupowanie polityczne Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Uczestniczyli w nim m.in. Leszek Moczulski, Andrzej Czuma i Stefan Niesiołowski.

 

14 kwietnia 1977 – Zmarł wybitny artysta malarz Alfred Lenica (ur. 4 VIII 1899 r.).

 

24 kwietnia 1977 – Ukazał się pierwszy numer czasopisma Opinia, wydawanego poza cenzurą organu prasowego Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Redaktorem naczelnym był Leszek Moczulski.

 

17 lipca 1977 – Na Majorce zmarł Witold Małcużyński (ur. 1914), światowej sławy polski pianista. Laureat Konkursu Chopinowskiego 1937 r. Mieszkał na stałe w Szwajcarii.

 

28 lutego 1978 – W Krakowie w wieku 77 lat zmarł Janusz Meissner, lotnik i pisarz. Był uczestnikiem III powstania śląskiego. Jako pilot wojskowy brał udział w wojnie bolszewickiej 1920, kampanii wrześniowej, a później w walkach polskiego lotnictwa w obronie Wielkiej Brytanii. Zasłynął także jako autor wielu powieści o tematyce lotniczej, morskiej i historycznej.

 

15 marca 1978 – Zmarł Aleksander Kamiński, wybitny działacz harcerstwa polskiego w okresie przedwojennym i w latach okupacji, współtwórca Szarych Szeregów. Autor wielu książek. Bohaterstwo harcerzy z Janem Bytnarem na czele uwiecznił w powieści Kamienie na Szaniec, wydanej po raz pierwszy konspiracyjnie pod pseudonimem Jana Góreckiego.

 

6 sierpnia 1978 – W Castel Gandolfo zmarł papież Paweł VI, rzecznik pokoju na świecie, wielki przyjaciel Polski.

 

16 października 1978 – Konklawe wybrało na Stolicę Apostolską arcybiskupa-metropolitę krakowskiego, kard. Karola Wojtyłę. Wybór ten był wielkim zaskoczeniem, był to bowiem pierwszy od 455 lat następca św. Piotra, który nie był Włochem. Dodatkową sensacją był fakt, że kard. Wojtyła, który przyjął imię Jana Pawła II, pochodził zza żelaznej kurtyny.

– Wanda Rutkiewicz, najwybitniejsza polska alpinistka zdobyła najwyższy szczyt świata – Mont Everest.

 

3 grudnia 1978 – Ojciec Święty Jan Paweł II mianował ks. dr Franciszka Macharskiego arcybiskupem metropolitą krakowskim.

 

4 marca 1979 – Ojciec Święty Jan Paweł II ogłosił pierwszą swoją encyklikę Redemptor Hominis.

 

2 czerwca 1979 – Pierwsza pielgrzymka Ojca Świętego Jana Pawła II do Polski.

 

10 czerwca 1979 – 2 miliony osób wzięło udział w Mszy św. na Błoniach Krakowskich, którą odprawiał Jan Paweł II.

 

9 lutego 1980 – Po raz pierwszy z raportu GUS wynikało, że w Polsce nastąpił spadek dochodu narodowego.

 

13 lutego 1980 – W Warszawie zmarł Marian Rejewski, ostatni z trójki polskich kryptologów, którzy rozpracowali niemiecki system szyfrowy "Enigma".

 

18 marca 1980 – W Krakowie w proteście przeciw milczeniu władz na temat zbrodni katyńskiej aktu samospalenia dokonał 70-letni Walenty Badylak.

 

3 kwietnia 1980 – Zmarł Władysław Tatarkiewicz, światowej sławy uczony, człowiek wielkiej prawości. Profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po wojnie Uniwersytetu Warszawskiego.

 

14 sierpnia 1980 – Stoczniowcy w Gdańsku rozpoczęli strajk.

 

18 sierpnia 1980 – Gdański Międzyzakładowy Komitet Strajkowy ogłosił listę postulatów wobec władzy komunistycznej.

 

30 sierpnia 1980 – W Szczecinie został podpisany protokół porozumienia zawartego przez Komisję Rządową i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

 

31 sierpnia 1980 – W Gdańsku został podpisany protokół porozumienia zawartego przez Komisję Rządową i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

 

21 września 1980 – Po 31 latach przerwy, z kościoła św. Krzyża w Warszawie transmitowano przez radio Mszę św. Odprawił ją ks. bp Jerzy Modzelewski. Pierwszą Mszę św. nadano 3 maja 1927 r. z katedry poznańskiej. Wznowiona po okupacyjnej przerwie w 1945 r. i ponownie zakazana przez władze komunistyczne w 1949 r.

 

9 października 1980 – Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymał Czesław Miłosz.

 

10 listopada 1980 – Bez poprawek zarejestrowany został przez Sąd Najwyższy statut NSZZ "Solidarność".

 

23 listopada 1980 – W katedrze wrocławskiej kard. Henryk Gulbinowicz poświęcił tablicę ku czci żołnierzy AK Okręgu wileńskiego i lwowskiego pomordowanych przez NKWD.

 

13 grudnia 1980 – W Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie prapremiera sztuki Karola Wojtyły Brat naszego Boga.

 

16 grudnia 1980 – W Gdańsku odsłonięto pomnik poświęcony robotnikom Stoczni Gdańskiej, zabitym w 1970 r.

 

11 lutego 1981 – Nowo wybrany premier, gen. Wojciech Jaruzelski, zaapelował do społeczeństwa o 90 dni spokoju. Funkcję wicepremiera objął Mieczysław Rakowski.

 

17 lutego 1981 – Zarejestrowano Niezależne Zrzeszenie Studentów (NZS).

 

8 marca 1981 – Powołany został NSZZ Rolników Indywidualnych (zarejestrowany 12 V).

 

19 marca 1981 – Milicja pobiła w czasie sesji WRN w Bydgoszczy członków rolniczej Solidarności zaproszonych na sesję. Związek zagroził strajkiem powszechnym.

 

3 kwietnia 1981

– W Krakowie odbył się pierwszy zjazd Niezależnego Związku Studentów.

– W nakładzie 500 000 egzemplarzy ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Solidarność". Redaktorem naczelnym został Tadeusz Mazowiecki.

 

10 kwietnia 1981 – Premier Wojciech Jaruzelski zaapelował z trybuny sejmowej o 90 dni spokoju.

 

13 maja 1981 – Zamachowiec turecki usiłował zastrzelić Papieża Jana Pawła II na Placu św. Piotra. Ciężko rannego Papieża przewieziono do kliniki Gemmeli.

 

18 maja 1981 – W Krakowie stutysięczne tłumy wyruszyły z Błoń krakowskich na Rynek Główny, dając wyraz swojej solidarności i wierności dla Ojca Świętego po zamachu na jego życie (Biały marsz).

 

31 maja 1981 – Odbył się uroczysty pogrzeb Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego. W testamencie Prymas wybaczył swym prześladowcom i tym, którzy go więzili.

 

22 czerwca 1981 – W Poznaniu, w 25. rocznicę Poznańskiego Czerwca odsłonięto pomnik Męki, Chwały i Zwycięstwa oraz tablicę ku czci Romka Strzałkowskiego – pierwszej ofiary kuli wystrzelonej z budynku UB.

 

7 lipca 1981 – Biskup warmiński Józef Glemp został mianowany Prymasem Polski.

 

12 września 1981 – Arcybiskup Józef Glemp odbył ingres na stolicę Prymasów w Gnieźnie.

 

9 października 1981 – Generał Wojciech Jaruzelski został I Sekretarzem KC PZPR. Pełnił równocześnie urząd premiera i ministra obrony narodowej.

 

12 grudnia 1981 – W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. władze PRL wprowadziły stan wojenny. Celem było zniszczenie ogólnonarodowego ruchu "Solidarność" i przywrócenie monopolistycznych rządów partii komunistycznej. Stan wojenny wprowadzono z pogwałceniem nawet obowiązującego w PRL prawa. Efektem stanu wojennego była wieloletnia stagnacja i coraz głębszy kryzys w Polsce.

 

13 grudnia 1981 – Generał Jaruzelski w przemówieniu radiowo-telewizyjnym poinformował o wprowadzeniu stanu wojennego i ukonstytuowaniu się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON). Kontrolowano rozmowy telefoniczne, zablokowano międzynarodowe połączenia lotnicze, kolejowe i autobusowe. Zawieszono działalność prasową (wychodziły tylko dwie gazety, zmilitaryzowano Polskie Radio i Telewizję Polską. Działacze "Solidarności" aresztowani i internowani według wcześniej przygotowanych spisów. Obowiązywała godzina milicyjna (22.00-6.00).

 

16 grudnia 1981 – Strajkujących górników z Kopalni "Wujek" zaatakowały oddziały ZOMO. Według danych oficjalnych zginęło 7 górników. Sprawcy, po latach procesów, zostali uniewinnieni.

 

28 grudnia 1981 – Jako ostatnia w kraju, przerwała strajk, kopalnia "Piast".

 

26 stycznia 1982 – Wprowadzenie stanu wojennego zostało zaakceptowane przez Sejm.

 

30 kwietnia 1982 – Wprowadzono kartki na mięso i jego przetwory, masło, mąkę, cukier, ryż, kasze i proszki do prania.

 

8 października 1982 – Sejm uchwalił ustawę o związkach zawodowych, delegalizując jednocześnie NSZZ "Solidarność".

 

10 października 1982 – Ojciec Święty Jan Paweł II ogłosił świętym bł. Maksymiliana Marię Kolbego.

 

31 grudnia 1982 – Decyzją Rady Państwa w całej Polsce zawieszony został stan wojenny.

 

19 kwietnia 1983 – Zmarł pisarz Jerzy Andrzejewski (ur. 19 VIII 1910 r.).

 

28 kwietnia 1983 – Zmarł Jan Rzepecki, pułkownik, szef BiP KG AK (ur. 1899 r.).

 

5 października 1983 – Lech Wałęsa otrzymał pokojową nagrodę Nobla. Odebrała ją żona Danuta.

 

29 kwietnia 1984 – Zmarł Karol Estreicher (ur. 1906), historyk sztuki, organizator powrotu do Polski wielu dzieł sztuki, w tym ołtarza Wita Stwosza.

 

19 października 1984 – Uprowadzenie i zamordowanie ks. Jerzego Popiełuszki, co miesiąc odprawiającego w kościele św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu Msze św. za Ojczyznę. Gdy wracał samochodem z Bydgoszczy, zatrzymany został przez "funkcjonariuszy MO" – byli nimi oficerowie SB. Skatowany, został wrzucony do zalewu koło Włocławka.

 

7 lutego 1985 – Zabójcy księdza Jerzego Popiełuszki otrzymali kary od 14 do 25 lat więzienia.

 

12 kwietnia 1985 – Zarejestrowano Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ), któremu Rada Ministrów przekazała majątek "byłych związków zawodowych".

 

26 kwietnia 1986 – W Czarnobylu na Ukrainie największa katastrofa w dziejach wykorzystania energii atomowej. W ciągu trzech pierwszych miesięcy zmarło 28 osób, a kilkaset trafiło do szpitali z objawami choroby popromiennej. W Polsce podano lakoniczną, uspakajającą informację dopiero 30 kwietnia. Rzecznik prasowy rządu Jerzy Urban mówił o przesunięciu się nad Polską radioaktywnego obłoku, a awaria nie stanowi (...) zagrożenia dla zdrowia. Prasa oficjalna mówiła o rozpuszczaniu plotek, podjudzaniu społeczeństwa i wyzyskiwaniu go przeciw władzy. (W 1991 r. Rosjanie przyznali, że liczba ofiar katastrofy wyniosła 10 000, a 4 000 000 zostały dotknięte jej skutkami).

 

27 października 1986 – Z inicjatywy Ojca Świętego Jana Pawła II odbyło się w Asyżu spotkanie przedstawicieli 12 religii, w celu wspólnej modlitwy o pokój na świecie.

 

30 listopada 1987 – Zmarł Karol Bunsch (ur. 1898). Wybitny autor popularnych powieści historycznych.

 

12 września 1988 – Zmarła aktorka Irena Eichlerówna (ur. 19 IV 1908).

 

6 lutego 1989 – Rozpoczęły się obrady "okrągłego stołu"; otworzyli je: z ramienia władz partyjnych i państwowych Czesław Kiszczak, ze strony opozycji Lech Wałęsa.

 

5 kwietnia 1989 – Zakończyły się obrady Okrągłego Stołu. 35% miejsc w wyborach do Sejmu zagwarantowano dla opozycji. Wolne miały być wybory do Senatu. Mówiono o "historycznym kompromisie".

 

17 kwietnia 1989 – Ponowne zarejestrowanie "Solidarności".

 

4 czerwca 1989 – Pierwsze (prawie) wolne wybory w PRL. Z listy „rządowej” przeszedł tylko 1 kandydat.

 

11 listopada 1989 – Po raz pierwszy po wojnie odbyły się uroczyste obchody Święta Niepodległości, przywróconego w tym roku.

 

27 stycznia 1990 – Odbył się XI Zjazd, na którym została rozwiązana Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Zjazd zakończyło wyprowadzenie w absolutnej ciszy sztandaru PZPR.

 

6 kwietnia 1990 – Sejm uchwalił, że 3 maja będzie w Polsce świętem państwowym. Przestał nim być dzień 22 lipca.

 

11 kwietnia 1990 – Sejm uchwalił zniesienie cenzury.

 

13 kwietnia 1990 – W czasie oficjalnej wizyty prezydenta Jaruzelskiego w ZSRR, agencja TASS ogłosiła komunikat przyznający, że zbrodnia katyńska była dziełem władz radzieckich.

 

9 grudnia 1990 – W drugiej turze wyborów prezydenckich zwyciężył Lech Wałęsa.

 

4 stycznia 1991 – Powołany został rząd premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego.

 

31 marca 1991 – Rozwiązanie wojskowego Układu Warszawskiego, podpisanego przez europejskie kraje obozu komunistycznego 14 V 1955.

 

3 kwietnia 1991 – Nowo wybrany prezydent Lech Wałęsa poinformował szefa Paktu Północnoatlantyckiego: na razie nie wstępujemy do NATO.

 

27 października 1991 – Odbyły się pierwsze po II wojnie światowej wolne wybory do polskiego parlamentu. Ordynację przygotował Sejm tzw. kontraktowy, który powstał w wyniku kompromisu między opozycją a władzą PRL przy Okrągłym Stole. W wyborach wzięło udział zaledwie 42% obywateli. Najwięcej głosów zdobyły: Unia Demokratyczna, Sojusz Lewicy Demokratycznej i Wyborcza Akcja Katolicka.

 

25 listopada 1991 – W Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie zorganizowano pierwszą ekspozycję związaną z losami oficerów polskich zamordowanych przez Sowietów, m.in. w Katyniu, Miednoje, Starobielsku.

 

26 listopada 1991 – Polska została przyjęta do Rady Europy.

 

2 grudnia 1991 – Polska, jako pierwsze państwo, uznała niepodległość Ukrainy.

 

23 grudnia 1991 – Sejm powołał rząd Jana Olszewskiego.

 

17 maja 1992 – Andrzej Bobola został ogłoszony patronem Metropolii Warszawskiej.

 

23 maja 1992 – W Poznaniu i Gnieźnie uroczyście obchodzono 1000 rocznicę śmierci Mieszka I, pierwszego polskiego władcy chrześcijańskiego.

 

29 maja 1992 – Sejm zobowiązał ministra Spraw Wewnętrznych do podania (do 6 VI) pełnej informacji na temat urzędników państwowych współpracujących z SB i UB.

 

5 czerwca 1992 – Po upadku rządu J. Olszewskiego misję utworzenia nowego rządu otrzymał Waldemar Pawlak (PSL).

 

16 czerwca 1992 – Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją ustawę lustracyjną i zawiesił jej stosowanie.

 

19 czerwca 1992 – Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją i niektórymi ustawami uchwałę Sejmu z 28 maja, tzw. ustawę lustracyjną oraz zawiesił w całości jej stosowania od dnia wydania swojego orzeczenia.

 

16 września 1992 – Parlament Europejski zatwierdził układ stowarzyszeniowy z Polską.

 

14 października 1992 – Wysłannik prezydenta Rosji B. Jelcyna przekazał prezydentowi L. Wałęsie kopię oryginalnych dokumentów potwierdzających zamordowanie ponad 21 tys. Polaków – jeńców obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.

 

28 października 1992 – Terytorium Polski opuściły ostatnie jednostki bojowe Armii Rosyjskiej. Jeszcze w poprzednim roku liczebność wojsk wynosiła około 100 000 żołnierzy. Na 52 bln zł oszacowano straty wynikające z pobytu wojsk radzieckich w Polsce.

 

12 maja 1993 – Sejmowa komisja odpowiedzialności konstytucyjnej przedstawiła wniosek o postawieniu przed Trybunałem Konstytucyjnym gen. Kiszczaka i Wojciecha Jaruzelskiego, którym zarzuca się zniszczenie dokumentów z posiedzeń Biura Politycznego PZPR.

 

28 maja 1993 – Sejm przegłosował wotum nieufności dla rządu Suchockiej.

 

29 maja 1993 – Prezydent Wałęsa rozwiązał parlament.

 

28 października 1993 – Kolejne wybory do Sejmu i Senatu miały bardzo niską frekwencję (52%). Zgodnie z nową ordynacją wyborczą, do Sejmu weszło 6 ugrupowań: SLD – 171 mandatów, PSL – 132, UD – 74, UP – 41, KPN – 22 i BBWR – 16. Wielkimi przegranymi było ZChN i "Solidarność". Podobny był układ sił w Senacie.

 

24 kwietnia 1994 – Tadeusz Mazowiecki przewodniczącym nowo powołanej partii – Unii Wolności. Powstała ona z połączenia Kongresu Liberalno-Demokratycznego i Unii Demokratycznej.

 

4 maja 1994 – Rząd polski i przedstawiciele Światowego Kongresu Żydów postanowili powołać wspólną komisję polsko-żydowską, która opracuje procedury zwrotu majątku żydowskiego utraconego w czasie wojny i po wojnie.

 

9 maja 1994 – Rada Ministrów Unii Europejskiej przyznała 9 państwom Europy Środkowo-Wschodniej status "partnerów stowarzyszonych". Są to: Polska, Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Węgry, Słowacja.

 

11 maja 1994 – Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów zadecydował o denominacji złotówki. Od 1 stycznia 1995 1 zł = 10000 dotychczasowych zł.

 

22 maja 1994 – We Lwowie otwarto Konsulat Generalny RP.

 

25 maja 1994 – Polska jest gotowa wykupić 20% swojego długu w bankach komercyjnych, oświadczył wicepremier Krowacki.

– Według CBOS, 3/4 Polaków opowiada się za postawieniem przed sądem komunistycznych prześladowców z lat 1944-1956.

 

22 grudnia 1994 – Podczas posiedzenia Senatu kontrowersje wywołała sprawa uczczenia pamięci generała Maczka. Z przygotowanej uchwały usunięto zapis, że "generał dobrze służył narodowi i Ojczyźnie". Ostatecznie jednak uchwałę przyjęto w pierwotnym brzmieniu.

 

1 stycznia 1995 – Denominacja złotego. Stare 10 000 zł równa się nowemu 1 zł. Do obiegu weszły metalowe monety o różnych nominałach.

 

7 lutego 1995 – Rządząca koalicja SLD-PSL ustaliła, że marszałkowi Sejmu Józefowi Oleksemu zostanie powierzona misja tworzenia nowego gabinetu, a dotychczasowy wicemarszałek Józef Zych zostałby marszałkiem Sejmu.

 

8 lutego 1995 – W wieku 93 lat zmarł o. Józef Maria Bocheński OP, logik, filozof, teolog, krytyk marksizmu, sowietolog. Zmarł w Szwajcarii, gdzie od dziesięcioleci związany był z Uniwersytetem we Fryburgu, pełniąc tam m.in. w latach 1964-66 funkcję rektora wydziału filozoficznego. O. Józef M. Bocheński był autorem wielu książek wydawanych na świecie.

 

1 marca 1995 – Józef Oleksy premierem.

 

7 marca 1995 – Prezydent Kwaśniewski wycofał z Sejmu kilka projektów ustaw, skierowanych jeszcze przez L. Wałęsę, m.in. zmiany ordynacji wyborczej i upoważnienia głowy państwa do ratyfikacji konkordatu. Kwaśniewski podpisał nowelizację ustawy o przejęciu majątku byłej PZPR, która czyni SdRP legalnym spadkobiercą PZPR.

 

13 marca 1995 – W wieku 94 lat zmarł Franciszek Gajowniczek, więzień obozu w Oświęcimiu, za którego oddał życie inny więzień tego obozu, św. Maksymilian Kolbe.

 

7 kwietnia 1995 – W Warszawie uruchomiono pierwszy (18 km) odcinek metra.

 

8 kwietnia 1995 – Do Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku skierowano akt oskarżenia przeciw 12 osobom, którym zarzucono "sprawstwo kierownicze" zbrodni zabójstwa 44 robotników w 1970 r. na Wybrzeżu. Wśród oskarżonych gen. Wojciech Jaruzelski i Stanisław Kociołek.

 

8 czerwca 1995 – Rozpoczął się w Gdańsku VII Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność". Przewodniczącym Związku wybrano ponownie M. Krzaklewskiego. Prezydent L. Wałęsa, który był gościem Zjazdu, zaproponował "Solidarności" zbudowanie bloku politycznego sił proreformatorskich, aby powstrzymać ofensywę sił starego porządku i odebrać im polityczną inicjatywę.

 

10 czerwca 1995 – "The Times" opublikował dane świadczące o tym, że rząd brytyjski ukrywał przed społeczeństwem masakrę tysięcy polskich oficerów, dokonaną w kwietniu 1940 roku przez NKWD, a także wzdragał się przed pomocą dla powstania warszawskiego.

 

11 czerwca 1995 – W Miednoje pod Twerem wmurowano akt erekcyjny pod polski cmentarz wojskowy.

 

18 czerwca 1995 – Konstytucja w kształcie przygotowanym przez Komisję Konstytucyjną Zgromadzenia Narodowego, jest nie do przyjęcia – stwierdzili polscy biskupi.

 

24 czerwca 1995 – Prymas Polski, kard. Józef Glemp powołał Zespół do Przygotowania Procesu Beatyfikacyjnego ks. Jerzego Popiełuszki.

 

27 czerwca 1995 – Według informacji OBOP, 52% Polaków uważa, że w czasie rządów koalicji SLD i PSL, w naszym kraju zmieniło się na gorsze.

 

30 czerwca 1995 – Sejm przyjął ustawę o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Opozycja stwierdziła, że ustawa jest zła i stanie się rodzajem łupu politycznego dla rządzących partii. Podobne zdanie miał Leszek Balcerowicz.

 

11 lipca 1995 – Pierwsze dwustronne, polsko-amerykańskie ćwiczenia wojskowe "Double Eagle – '95" na poligonie w Wędrzynie.

 

14 lipca 1995 – Sąd Wojewódzki we Wrocławiu uniewinnił byłego zastępcę szefa WUSW w Legnicy oraz umorzył, ze względu na przedawnienie, postępowanie przeciwko byłemu zastępcy szefa RUSW w Lubinie i byłemu dowódcy plutonu ZOMO. Byli oni oskarżeni o kierowanie oddziałami milicji, które w czasie manifestacji w Lubinie 31 sierpnia 1982 roku zastrzeliły trzy osoby i wiele raniły.

 

24 sierpnia 1995 – Dwie koksownie na Śląsku i Huta im. T. Sendzimira w Krakowie rozpoczęły import poważnych ilości węgla z Ameryki Północnej i z Rosji. Krajowe spółki węglowe wstrzymały dostawy węgla dla koksowni, które nie zgadzają się na narzucone przez górnictwo ceny, przekraczające 70 dolarów amerykańskich za tonę. Natomiast polski węgiel jest eksportowany za 40 USD za tonę. Dwie trzecie kopalń przynosi straty.

 

8 września 1995 – Prezydent Rosji Borys Jelcyn zapowiedział, że "rozszerzenie NATO na wschód, włączenie do niego byłych partnerów Moskwy z dawnego Układu Warszawskiego grozi, że pożar wojny ogarnie całą Europę".

 

15 września 1995 – Sejm odrzucił sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej powołanej do rozpatrywania ustawy o ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską. Za odrzuceniem sprawozdania, w którym komisja stwierdziła, że konkordat nie jest sprzeczny z obowiązującą konstytucją, głosowali przede wszystkim posłowie SLD i UP, a także 11 z PSL, 10 z UW. Parę dni wcześniej na antenie Radia "Gdańsk" lider SLD Aleksander Kwaśniewski stwierdził, że ostatnio zmalały szanse na ratyfikację konkordatu. Winą obciążył biskupów Kościoła katolickiego.

 

22 września 1995 – Dyrektor Archiwów Państwowych Rosji prof. Rudolf Pichoja przekazał, podczas spotkania z premierem J. Oleksym, radzieckie dokumenty wojskowe, zawierające rozkazy dotyczące agresji na Polskę w 1939 roku.

 

24 września 1995 – Prymas Polski kardynał Józef Glemp powiedział podczas obchodów 400-lecia Seminarium Płockiego, że "Kościół jest posłany do wszystkich ideologii, także do komunistów, aby ich nawrócić".

 

20 października 1995 – W czasie publicznego panelu w ambasadzie Rosji w Bonn, w którym brali udział również politycy niemieccy, ambasador Rosji Tieriechow zaproponował, aby zamiast rozszerzania NATO na wschód, Rosja i Niemcy wspólnie zagwarantowały bezpieczeństwo Polsce (!).

 

2 listopada 1995 – Zdominowany przez lewicę Senat odrzucił zgłoszony przez prezydenta L. Wałęsę projekt solidarnościowej ustawy nt. referendum o powszechnym uwłaszczeniu obywateli.

 

5 listopada 1995 – Pierwsza tura wyborów prezydenckich. Frekwencja: 64,7% uprawnionych do głosowania. Kandydatów 17. Wyniki: Aleksander Kwaśniewski – 35,11% głosów), Lech Wałęsa – 33,11%). Dalsze miejsca zajęli Jacek Kuroń (9,22%) i Jan Olszewski (6,87%).

 

19 listopada 1995 – W drugiej turze wyborów prezydenckich zwyciężył Aleksander Kwaśniewski, zdobywając 51,72% głosów. Lech Wałęsa otrzymał 48,28% głosów. W głosowaniu wzięło udział 68,23% uprawnionych.

 

22 listopada 1995 – Minister Spraw Wewnętrznych A. Milczanowski udostępnił krakowskiej prokuraturze nazwiska tajnych współpracowników SB, którzy mogli mieć związek ze śmiercią Stanisława Pyjasa.

 

22 grudnia 1995 – Marek Kamiński zdobył, po samotnej wędrówce, Biegun Południowy. Był to pierwszy w historii przypadek zdobycia obydwu biegunów w tym samym roku, przez tego samego człowieka.

 

20 stycznia 1996 – Z klasztoru oo. franciszkanów rozpoczęła nadawanie pierwsza w Polsce telewizja katolicka.

 

7 lutego 1996 – Włodzimierz Cimoszewicz (SLD) objął funkcję premiera.

 

11 lutego 1996 – Rozpoczęła oficjalne nadawanie otwarta Telewizja Niepokalanów.

 

21 lutego 1996 – Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił wyrok Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z 1994 r. uniewinniający generałów Władysława Ciastonia i Zenona Płatka z zarzutów podżegania do zabójstwa ks. Jerzego Popiełuszki.

 

13 marca 1996 – Zmarł Krzysztof Kieślowski, wybitny reżyser i twórca m.in. filmów: Dekalog, Podwójne życie Weroniki oraz trylogii filmowej: Niebieski, Biały, Czerwony.

 

25 marca 1996 – Pierwsi kawalerowie i damy zostali przyjęci do restytuowanego w Polsce Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie (powstał w średniowieczu).

 

3 czerwca 1996 – Lech Wałęsa został przyjęty przez prezydenta USA Clintona. Rozmowy dotyczyły sytuacji w Rosji i rozszerzenia NATO.

 

4 czerwca 1996 – Szef dyplomacji rosyjskiej Primakow, w czasie konferencji NATO w Berlinie stwierdził, że w zasadzie Rosja nie jest przeciwna poszerzeniu paktu na Wschód, pod warunkiem, że na terytoriach nowo przyjętych państw nie będą rozmieszczane wojska i broń jądrowa NATO.

 

5 czerwca 1996 – Norweski armator ostrzegł rząd polski, że doprowadzenie do upadłości Stoczni Gdańskiej SA wstrzyma współpracę armatorów światowych z polskimi stoczniami.

 

8 czerwca 1996 – W Łańcucie rozpoczęło się spotkanie prezydentów państw Europy Środkowo-Wschodniej.

– Rzeczniczka służb wywiadu zagranicznego Rosji zdementowała oskarżenia, jakoby A. Kwaśniewski współpracował z wywiadem radzieckim lub rosyjskim.

 

10 czerwca 1996 – Poseł Konrad Napierała ujawnił tajny rozkaz szefa UOP płk. A. Kapkowskiego (z kwietnia) o rozpoczęciu inwigilacji zakładów pracy przez agentów UOP. Według szefa MSW Z. Siemiątkowskiego, rozkaz jest zgodny z prawem.

 

11 czerwca 1996 – W czasie 283. Konferencji Episkopatu Polski mówiono m.in. o zaprogramowanej ateizacji w Polsce.

 

21 czerwca 1996 – Członkowie "Solidarności" urządzili w Warszawie demonstrację na znak protestu przeciw rozwiązaniu Stoczni Gdańskiej.

 

24 czerwca 1996  Przeciętny poziom życia w Polsce jest najwyższy w Europie środkowo-wschodniej – stwierdzają eksperci Banku Światowego.

 

8 lipca 1996 – Komitet Episkopatu Polski do Dialogu z Judaizmem wydał oświadczenie, w którym ustosunkował się do żądania usunięcia krzyży z terenu obozu Auschwitz-Birkenau: Na terenie obozu Auschwitz-Birkenau, poza ogromną większością żydów, ginęli również chrześcijanie wielu narodów i miejsce to jest również cmentarzem chrześcijan, dla których znak krzyża stanowi zapowiedź zmartwychwstania.

 

20 sierpnia 1996 – Sejm przyjął pakiet ustaw związanych z reformą centrum administracyjnego i gospodarczego.

 

22 sierpnia 1996 – W strzelaninie między konkurującymi ze sobą firmami ochroniarskimi w Terespolu brało udział siedmiu warszawskich policjantów.

 

1 września 1996 – Polska ekipa pracująca przy inwentaryzacji tzw. dołów śmierci w Charkowie na Ukrainie ustaliła, że w tym miejscu znajdują się nie tylko – jak sądzono dotąd – szczątki polskich oficerów z obozu w Starobielsku, ale także szczątki 150 cywilów, obywateli polskich przywiezionych na miejsce kaźni z innych obozów na Ukrainie.

 

12 września 1996 – Sprzeciw wobec stosowania kary śmierci wypowiedzieli kapelani więziennictwa obradujący w Warszawie podczas IX Międzynarodowego Zjazdu Katolickich Kapelanów Więziennictwa. W zjeździe uczestniczyło ponad 140 osób z 50 krajów z całego świata.

 

13 września 1996 – Polskę odwiedził prezydent Francji Jacques Chirac. Występując w Sejmie, stwierdził, że w 1997 r. w sposób nieodwracalny powinien rozpocząć się proces wstępowania Polski do NATO. Natomiast w 2000 r. nasz kraj powinien stać się członkiem Unii Europejskiej. Jednocześnie wezwał, by Sojusz tworzył układy stowarzyszeniowe lub partnerskie ze wszystkimi państwami europejskimi. Zaproponował, aby na następny szczyt zaprosić wszystkich partnerów Sojuszu, a więc także Rosję.

 

17 września 1996 – W rocznicę napaści ZSRR na wschodnie ziemie polskie, prezydent Ukrainy Leonid Kuczma pozdrowił naród ukraiński z okazji 57. rocznicy "zjednoczenia ziem zachodnioukraińskich z Ukrainą".

 

3 października 1996 – Literacką Nagrodę Nobla otrzymała poetka Wisława Szymborska.

– Ponad 20 tys. osób manifestowało w Warszawie w obronie życia.

 

24 października 1996 – Senat odrzucił projekt ustawy lustracyjnej, zaproponowanej przez Klub Senacki "Solidarność".

– Posłowie, głównie głosami SLD, odrzucili wniosek w sprawie postawienia przed Trybunałem Stanu autorów stanu wojennego.

 

22 listopada 1996 – Polska weszła w skład OECD.

 

10 grudnia 1996 – Wisława Szymborska odebrała z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa literacką Nagrodę Nobla.

 

24 grudnia 1996 – Największa w Polsce szopka bożonarodzeniowa stanęła we wrocławskim kościele pw. Najświętszej Maryi Panny. Jej twórcą od 30 lat jest ks. Kazimierz Błaszczyk. W szopce jest 1500 ruchomych figur, ok. 2 tys. kolorowych światełek zdobiących 250 choinek.

 

28 grudnia 1996 – We Wrocławiu rozpoczęło się XVIII Europejskie Spotkanie Młodych, inspirowane przez ekumeniczną wspólnotę Taize, z udziałem 70 tys. młodzieży Europy i świata.

 

1 lutego 1997 – 63% Polaków badanych przez CBOS uważa, że zbrodnie popełnione przez komunistów nie różnią się od hitlerowskich i powinny być tak samo sądzone.

 

1 marca 1997 – Sejm przyznał uprawnienia kombatanckie Ofiarom Grudnia ‘70. Uprawnienia takie odebrano pracownikom UB i WSI z lat 1945-56.

 

2 kwietnia 1997 – 451 głosami (głównie SLD, PSL i UW) przyjęta została nowa Konstytucja RP.

 

11 kwietnia 1997 – Uchwalona została przez Sejm ustawa lustracyjna, która miała objąć kandydatów na posłów, senatorów, premiera, ministrów, szefów państwowych agencji informacyjnych i telewizji publicznej, a także osób zdających egzaminy sędziowskie i prokuratorskie.

 

31 maja 1997 – Chrystus wczoraj, dziś i na wieki. V Pielgrzymka Papieża do Polski – Wrocław. Był to rok Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, który po raz pierwszy odbywał się w Polsce, we Wrocławiu. Jan Paweł II, niestrudzony pielgrzym, kolejny raz podjął trud głoszenia Dobrej Nowiny w Ojczyźnie. Jego pochylona postać z widocznym brzemieniem lat, cierpienia i pracy wydawała się tak krucha, a jednak, gdy stawał przy ołtarzu, gdy rozpoczynał kazanie, to wydobywał z siebie tyle siły przekonania i żaru apostolskiego, tyle miłości i zrozumienia, że stawał się prorokiem-przewodnikiem dla wielomilionowej wspólnoty wierzących Polaków.

 

25 czerwca 1997 – Sobiesław Zasada przejął fabrykę samochodów ciężarowych Star.

– Papieska Akademia Pro Vita potępiła klonowanie ludzi.

 

30 czerwca 1997 – W kościele ojców Dominikanów w Jarosławiu, w czasie prac konserwatorskich zidentyfikowano cenny relikwiarz, w którym przechowywano szczątki 118 świętych. Relikwiarz był jednym z elementów XVIII-wiecznego ołtarza, który do Jarosławia przewieziono z Kresów Wschodnich w czasie wojny.

– Klęska powodzi w Polsce i Czechach.

 

16 lipca 1997 – Prezydent RP, Aleksander Kwaśniewski, podpisał nową konstytucję.

 

21 lipca 1997 – Na skutek powodzi pod wodą znalazło się około 20 000 obiektów zabytkowych. W wyniku zbiórek przeprowadzonych w kościołach na rzecz ofiar powodzi zebrano około 20 000 000 zł. Pomocy udzielają też Caritas różnych krajów.

 

1 września 1997 – Konsulat rosyjski w Poznaniu zażądał powrotu czerwonej gwiazdy na obelisk ku czci żołnierzy radzieckich.

 

21 września 1997 – Aleksander Kwaśniewski podpisał ustawę lustracyjną. Podlegać jej mają prezydent, parlamentarzyści, sędziowie i prokuratorzy oraz osoby sprawujące kierownicze stanowiska w państwie. Będą musieli złożyć oświadczenie, czy współpracowali ze służbami specjalnymi, oświadczenia będą trafiać do sądu lustracyjnego. Jeżeli sąd stwierdzi kłamstwo, nałoży 10-letni zakaz sprawowania funkcji publicznych.

– Za ratyfikacją Konkordatu opowiedziało się 59% ankietowanych Polaków, tylko 16% było przeciw.

 

20 października 1997 – Nową kadencję Sejmu parlamentarzyści rozpoczęli od Mszy św., a w sali Sejmu powieszono krzyż.

 

11 listopada 1997 – Zaprzysiężony został rząd Jerzego Buzka, który zapowiedział program naprawy państwa. Rząd poparło 260 posłów AWS i UW. 173 posłów z SLD i PSL było przeciw, dwóch się wstrzymało.

 

30 listopada 1997 – Toruńska starówka i zamek w Malborku zostały wpisane na listę Światowego dziedzictwa Kulturalnego UNESCO. Na liście 500 światowych zabytków znalazło się osiem polskich.

– Nowym przewodniczącym SdRP został Leszek Miller. Zyskał 311 głosów, a jego kontrkandydat Wiesław Kaczmarek – 86 głosów.

 

8 stycznia 1998 – Sejm RP przyjął konkordat podpisany ze Stolicą Apostolską 28 VII 1993 r. Po zwycięstwie koalicji SLD-PSL ratyfikacja dokumentu została zablokowana na 4 lata. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych nastąpiła 25 III w Watykanie.

 

9 lutego 1998 – Uformowano Radę Polityki Pieniężnej, jako niezależny od rządu, parlamentu i prezydenta organ podejmujący decyzje związane z polityką pieniężną Polski.

 

11 lutego 1998 – Prezydent Aleksander Kwaśniewski dopiero po tym, jak różne osoby publiczne i opinia społeczna zaprotestowały przeciwko jego udziałowi w reklamie meblarskiej firmy Forte, wycofał swoją zgodę na publikację tej reklamy.

 

13 lutego 1998 – Premier Jerzy Buzek podpisał dokumenty ratyfikacyjne konkordatu między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską.

 

1 marca 1998 – Towarzystwo Katyńskie zaapelowało o oprotestowanie prób usunięcia Krzyża z terenu b. Obozu Auschwitz-Birkenau – miejsca, gdzie ginęli chrześcijanie.

 

4 marca 1998 – Zmarł Adam Bień, ostatni z ministrów II Rzeczpospolitej, sądzony w procesie szesnastu w Moskwie.

 

20 kwietnia 1998 – Włoska prasa ujawniła szczegóły tajnego planu KGB z 1979 r., zakładającego skompromitowanie papieża Jana Pawła II w oczach Zachodu, a następnie jego zamordowanie.

 

2 czerwca 1998 – Według danych CBOS 62% Polaków opowiada się za wejściem naszego kraju do UE. 12% jest zdecydowanie przeciwnych.

 

3 czerwca 1998 – Prezydent USA, Bill Clinton podpisał protokoły o przyjęciu do NATO Polski, Czech i Węgier.

 

8 czerwca 1998 – Po burzliwych debatach sejmowych ustalono, że Polska podzielona zostanie na 15 województw. Decyzja należy do senatu.

 

26 czerwca 1998 – Prezydenci Polski i Ukrainy: Aleksander Kwaśniewski i Leonid Kuczma wmurowali kamień węgielny pod polsko-ukraiński cmentarz ofiar totalitaryzmu w Piatichatkach pod Charkowem.

 

27 czerwca 1998 – Zarząd Telewizji Polskiej SA został ponownie zdominowany przez PSL i SLD. Nowo mianowany prezes Robert Kwiatkowski będzie otrzymywał 35 000 zł pensji.

 

10 lipca 1998 – Sejm niemal jednogłośnie uchwalił odpowiedź na rezolucję Bundestagu, dotyczącą Niemców przesiedlonych w wyniku II wojny światowej. Nasze uczestnictwo w Unii Europejskiej musi oznaczać także nienaruszalność polskich granic oraz polskich tytułów własności nieruchomości.

 

1 września 1998 – Stocznia Gdańska została sprzedana Stoczni Gdynia i firmie Evip Progress za 115 mln złotych. Nowi właściciele zadeklarowali, że w ciągu najbliższych kilku lat zainwestują w stocznię 80 mln zł, nie zmienią nazwy oraz że w stoczni będą produkowane statki.

– Wicepremier i minister finansów Leszek Balcerowicz przedstawił projekt wprowadzenia tzw. podatku liniowego, takiego samego – 22 proc. – dla wszystkich.

– Co dziesiąty funkcjonariusz pracujący obecnie w policji był pracownikiem Służby Bezpieczeństwa – powiedział Paweł Biedziak, rzecznik Komendy Głównej Policji.

 

4 sierpnia 1998 – W czasie powodzi, w Kotlinie Kłodzkiej zginęło 8 osób.

 

10 sierpnia 1998 – Prymas Polski kardynał Józef Glemp zaapelował o zaprzestanie stawiania krzyży na żwirowisku koło obozu zagłady w Auschwitz.

 

15 sierpnia 1998 – Począwszy od 15 sierpnia wszystkie spotkania Ojca Świętego z wiernymi można na żywo śledzić w Internecie na stronach www.vatican.va – poinformowało Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej.

 

12 września 1998 – Sejm przyjął orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, że OPZZ nie miała prawa do przejęcia całego majątku Funduszu Wczasów Pracowniczych.

 

16 września 1998 – "Nie będzie śledztwa w sprawie rzekomego ludobójstwa jeńców z wojny 1919-20, którego dokonanie zarzuca Polsce rosyjski prokurator generalny" – oświadczyła minister sprawiedliwości Hanna Suchocka. Według rosyjskiego prokuratora, Polacy zamordowali 83,5 tys. jeńców. Z ustaleń historyków wynika, że od lutego 1919 r. do października 1920 r. zmarło ich w Polsce od 16 do 18 tys. Po wojnie wielu jeńców nie chciało wracać do bolszewickiej Rosji.

 

25 września 1998 – Prawie tysiąc żołnierzy z 22 państw, w tym z Polski, wzięło udział w ćwiczeniach "Tarcza Pokoju '98" na poligonie w Jaworowie koło Lwowa. Rosja i Wielka Brytania przysłały obserwatorów. Po raz czwarty na Ukrainie w ćwiczeniach wojskowych uczestniczyli żołnierze NATO.

– Przebywający w Polsce komisarz Unii Europejskiej, Karl van Miert oświadczył, że po przyjęciu Polski do UE decyzje, którym polskim przedsiębiorstwom będzie udzielana pomoc z pieniędzy publicznych, zapadać będą w Brukseli.

 

28 września 1998 – Z ogłoszonego przez NATO studium na temat rozszerzenia paktu na wschód wynika, że nowo przyjęte kraje (w tym Polska) korzystałyby z atomowych gwarancji bezpieczeństwa Sojuszu. Sztab Generalny armii rosyjskiej zapowiada z kolei rozmieszczenie taktycznych rakiet jądrowych na terenie Białorusi i obwodu kaliningradzkiego, w przypadku przyjęcia Polski i krajów środkowoeuropejskich do NATO.

 

29 września 1998 – Sejm przyjmuje ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych, według której wysokość emerytury będzie zależała od płaconej składki. Reforma nie objęła osób powyżej 50. roku życia.

 

2 października 1998 – Komisja Europejska ustaliła, że spośród 2 mln polskich gospodarstw rolnych, jedynie 300-400 tys. ma szanse sprostać europejskiej konkurencji.

 

5 października 1998 – Sąd Wojewódzki w Piotrkowie Tryb. postanowił zwolnić z dalszego odbywania kary zabójcę ks. Jerzego Popiełuszki, byłego oficera SB, Grzegorza Piotrowskiego. Tymczasem nieznani sprawcy uszkodzili krzyż upamiętniający męczeństwo księdza Jerzego, stojący we Włocławku w pobliżu miejsca, gdzie wyłowiono zwłoki kapłana.

 

23 października 1998 – Centrum Szymona Wiesenthala zaprotestowało przeciwko kanonizacji Edyty Stein, zarzucając Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II "rewizjonistyczną chrystianizację holocaustu". Był to drugi w ciągu ostatnich miesięcy, protest środowisk żydowskich przeciwko katolickim kanonizacjom.

 

14 listopada 1998 – Prezydent A. Kwaśniewski oświadczył w Parlamencie Europejskim, że w 2002 r. Polska będzie gotowa do wstąpienia do UE.

– Wszystkie kluby poselskie poparły przystąpienie Polski do NATO.

 

15 listopada 1998 – Weszła w życie ustawa regulująca zasady tzw. małżeństw konkordatowych.

 

21 listopada 1998 – Polska zwróciła się do Wielkiej Brytanii o ekstradycję Heleny Wolińskiej, która wydała rozkaz aresztowania gen. Fieldorfa "Nila". Po jednodniowym sfabrykowanym procesie dowódca Kedywu AK został stracony w 1952 r.

– Senat Holandii ratyfikował rozszerzenie NATO o Polskę, Czechy i Węgry. Holandia była ostatnim krajem, którego ratyfikacja umożliwiła Polsce wejście do Sojuszu.

 

12 marca 1999 – Polska, Węgry i Czechy stały się pełnoprawnymi członkami NATO.

 

8 maja 1999 – RS AWS, PPChD i ZChN zapowiedziały wspólny start w wyborach parlamentarnych. "Solidarność" opuściła AWS.

– Szewach Weiss, ambasador Izraela w Polsce oświadczył, że kto uważa, iż Żydzi powinni za cokolwiek przepraszać Polaków, jest antysemitą.

 

9 maja 1999 – Polska wydała 100 000 000 zł na likwidację szkód ekologicznych i zagospodarowanie mienia po Armii Radzieckiej.

 

12 maja 1999 – W Krakowie zainaugurowano uroczyste obchody 600-lecia odnowienia Akademii Krakowskiej.

 

13 maja 1999 – Polska wraz z 13 państwami związanymi z Unią Europejską przyłączyła się do sankcji przeciw Jugosławii.

 

18 maja 1999 – Ponad 100 tysięcy osób uczestniczyło w VI Ogólnopolskim Spotkaniu Młodych nad Jeziorem Lednickim. Inicjatorem, duszą i mózgiem tych spotkań jest ksiądz Jan Góra.

 

28 kwietnia 2000 – Z okazji obchodów tysiąclecia zjazdu gnieźnieńskiego do Polski przybyli premierzy Czech, Węgier, Słowacji, a także kanclerz Niemiec. Po uroczystościach odbyło się podpisanie w Starym Ratuszu Deklaracji Gnieźnieńskiej, w której zadeklarowano jako cel nadrzędny stworzenie Europy wolnych społeczeństw, żyjących w pokoju, bezpieczeństwie i dobrobycie.

 

3 maja 2000 – W Tel Awiwie-Jaffie odbyły się po raz pierwszy religijne obchody uroczystości Matki Boskiej Królowej Polski.

– Sejmowa komisja nadzwyczajna podjęła decyzję, że okręgi wyborcze mogą być co najmniej siedmiomandatowe.

 

8 października 2000 – W pierwszej turze wyborów prezydenckich wzięło udział 61,12% uprawnionych do głosowania. Zwyciężył dotychczasowy prezydent Aleksander Kwaśniewski (53,9% głosów).

 

31 grudnia 2000 – Zakończył się wiek XX.

 

Opracowała Halina Nehring